Σπήλαια-Σπηλαιοβάραθρα

Σπήλαιο «Γκούβα α Φούρου» - («Σπηλιά του Κλέφτη»). 

Χωριό: Παλαιομάνινα. , Δήμος: Αστακού, 
Ομάδα ΕΣΕ: Ν. Λελούδας - Δ. Χατζηλιάδης. 

Νοτιοανατολικά του χωριού βρίσκεται μικρό σπήλαιο που οι ντόπιοι την ονομάζουν  "Γκούβα α Φούρου" και οι παλαιότεροι τη θεωρούσαν σπηλια-στάνη κάποιου Κύκλωπα. Το μικρό σπήλαιο χρησιμοποιήθηκε στα νεότερα χρόνια κυρίως από βοσκούς και τα ζώα τους ενώ κατά τη Γερμανική Κατοχή χρησιμοποιήθηκε ως κρυψώνα προστασίας των γυναικοπάιδων υπό το φόβο βομβαρδισμών του εχθρού . 

Ακολουθεί έκθεση από εκπαιδευμένα άτομα που μας τίμησαν με τις διερευνητικές εξορμήσεις στα σπήλαιο και σπηλαιοβάραθρτα του χωριού μας.  

ΕΚΘΕΣΗ  ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΣΠΗΛΑΙΟΛΟΓΙΚΗΣ ΕΤΑΙΡΕΙΑ Σ– Ε.Σ.Ε. 

Σίνα 32 – 106 72 Αθήνα,Τηλ.: 210.3617824.ΦΑΞ: 210.3643476,e-mail: info@ese.edu.gr 
Σπήλαιο «Γκούβα α Φούρου» - («Σπηλιά του Κλέφτη»). 

Χωριό: Παλαιομάνινα. ,Δήμος: Αστακού, Ομάδα ΕΣΕ: Ν. Λελούδας - Δ. Χατζηλιάδης. 

Έρευνα: 13/09/2008. 
Τοποθεσία – Συντεταγμένες: 
Το σπήλαιο βρίσκεται σε ρεματιά, νότια του χωριού Παλαιομάνινα, που καταλήγει στον ποταμό Αχελώο μετά από 700 μέτρα, περίπου. 
Η είσοδός του «βλέπει» προς Νότο, με συντεταγμένες (μετρήσεις GPS):
à Γεωγραφικό Πλάτος: 38ο 32΄ 38,8 Βόρειο.
à Γεωγραφικό Μήκος: 21ο 14΄ 35,5 Ανατολικό.
à Υψόμετρο: 77 μέτρα.
Γεωλογικά στοιχεία:
Το γεωλογικό περιβάλλον του σπηλαίου, αποτελείται από Δολομιτικούς Ασβεστόλιθους Κρητιδικής περιόδου, όπως μαρτυρούν και απολιθώματα που φωτογραφήθηκαν σε απόσταση 30 περίπου μέτρων Βόρεια της εισόδου. 
Η μορφή των ασβεστολίθων, οδηγεί στο συμπέρασμα ότι, η καρστικοποίηση έλαβε χώρα υπό την επιφάνεια του εδάφους και, στην συνέχεια, η διάβρωση αποκάλυψε τους βράχους. 
Οι ασβεστόλιθοι, φέρουν γλυφές του τύπου Subkutane Karren, καθώς και Kαρστικές οπές (Kavernose Karren), που ανάγουν την δημιουργία τους κατά το Πλειστόκαινο. 
Περιοχή: 
Μέχρι την είσοδο του σπηλαίου, οδηγεί αγροτική οδός κακής βατότητας. 
Από πλευράς χλωρίδος, η περιοχή ανήκει στο, περίφημο, δάσος δρυών της Παλαιομάνινας. 
Περιγραφή του σπηλαίου: 
Το σπήλαιο, αποτελείται από έναν θάλαμο, μήκους 20 μέτρων και πλάτος 8 – 10 μέτρων. 
Το ύψος οροφής, κυμαίνεται από 10 - 4 περίπου μέτρα κατά τον μεσαίο διαμήκη άξονα, ελαττούμενο βαθμηδόν προς τα πλάγια. 
Η οροφή και τα τοιχώματα, φέρουν σταλακτιτικό διάκοσμο. Προς το βάθος του σπηλαίου, δημιουργείται, προς τα αριστερά, ένα ελικοειδές πατάρι, περιμετρικά σταλαγμιτικής κολώνας. 
Στο βάθος του θαλάμου, δεξιά, δημιουργείται, κατ’ αντίθετη έννοια, καταβόθρα, η οποία αποστραγγίζει τα νερά του σπηλαίου προς χαμηλότερα επίπεδα. 
Η καταβόθρα αυτή έχει αποφραχθεί πλήρως κατά το πρόσφατο (;) παρελθόν με μπάζα προερχόμενα από το δάπεδο του σπηλαίου, προκειμένου να μην εισέρχονται στο εσωτερικό της αιγοπρόβατα, γατί, κατά την χρηστική φάση του σπηλαίου, χρησιμοποιείτο -μέχρι πριν μερικές δεκαετίες- σαν μαντρί. 
Το δάπεδο του σπηλαίου, αποτελείται από λατυποπαγή ιζήματα, ενώ στην κεντρική περιοχή του προεξέχουν γραμμικές σειρές ασβεστολίθων, προφανώς, από το φυσικό δάπεδο της αίθουσας. 
Αριστερά, ως προς τον εισερχόμενο, και κάτω από φωταγωγό που επικοινωνεί με την επιφάνεια, εντοπίζονται ίχνη λάξευσης, που πιθανώς ανάγονται κατά την λατρευτική φάση / χρήση του σπηλαίου κατά την αρχαιότητα. 
Δεξιά, ως προς τον εισερχόμενο, διακρίνεται στο τοίχωμα λαξευμένος σταυρός, που πιθανώς ανάγεται στην πρώϊμη Χριστιανική εποχή. 
Η σπηλαιολογική ομάδα, κατά την προσπάθεια προχώρησής της στο εσωτερικό του σπηλαίου, προσπάθησε να διανοίξει – απελευθερώσει από τα μπάζα την καταβόθρα, αλλά, σταμάτησε την προσπάθεια όταν εκτιμήθηκε ότι, η διατομή της ήταν πολύ μικρή – απαγορευτική για την είσοδο ανθρώπινου σώματος, σε συνδυασμό με το ότι, η υψομετρική διαφορά με το βασικό επίπεδο καρστικοποίησης (στάθμη Αχελώου ποταμού) ήταν μικρή και, δεν αναμένεται κάποια αξιόλογη συνέχεια του αγωγού. 
Κατά την προσπάθεια διάνοιξης της καταβόθρας, εντοπίσθηκαν πέντε (5) θραύσματα (όστρακα) αγγειοπλαστικής, που προέρχονταν από το δάπεδο του σπηλαίου και τα οποία παραδίδονται, μαζί με την παρούσα έκθεση, στην αρμόδια αρχαιολογική Εφορεία. 
Συμπεράσματα – Προτάσεις: 
Το εδαφολογικό και κλιματολογικό περιβάλλον του σπηλαίου, κατά το πρόσφατο αλλά και το απώτερο παρελθόν, άγουν στο συμπέρασμα ότι, το σπήλαιο θα πρέπει αρχικά να χρησίμευσε σαν κατοικία αγρίων ζώων και, μεταγενέστερα, του ανθρώπου. 
Εκτιμάται ότι, είναι επιτακτική η ανάγκη για αρχαιολογική και παλαιοντολογική ανασκαφή στο (ευτυχώς, μέχρι στιγμής) αδιατάρακτο δάπεδο του σπηλαίου. 
Η παραπάνω ανασκαφή, θα μπορούσε να συνδυασθεί και με τις, αναμενόμενες, ανασκαφές στο περίφημο κάστρο της Παλαιομάνινας και στην προϊστορική (;) τούμπα που βρίσκεται 500 μέτρα ανατολικά του σπηλαίου, στις όχθες του Αχελώου, όπου και το παλαιό νεκροταφείο του χωριού με τον ναό του Αγίου Γεωργίου. 
Γενικά, το σπήλαιο ανήκει στην κατηγορία των σπηλαίων, τοπικού ενδιαφέροντος, λόγω του μικρού του μεγέθους και, δεν ενδείκνυται η τουριστική αξιοποίησή του, αλλά, θα μπορούσε, να προβληθεί κατάλληλα, σαν σύνδρομο τουριστικό στοιχείο, στα άλλα αξιοθέατα της περιοχής (αρχαιολογικοί χώροι, μεγάλο δάσος δρυών, Αχελώος κλπ). 

Αριστερά, ως προς τον εισερχόμενο, και κάτω από φωταγωγό που επικοινωνεί με την επιφάνεια, εντοπίζονται ίχνη λάξευσης, που πιθανώς ανάγονται κατά την λατρευτική φάση / χρήση του σπηλαίου κατά την αρχαιότητα". Εκθεση ΕΣΕ

"Δεξιά, ως προς τον εισερχόμενο, διακρίνεται στο τοίχωμα λαξευμένος σταυρός, που πιθανώς ανάγεται στην πρώϊμη Χριστιανική εποχή λόγω κάλυψης του από σταλαγματικό υλικό" , ΕΣΕ.

Τμήμα της οροφής στη "Γκούβα α Φούρου" . Σύμφωνα με σχετική έκθεση της ΕΣΕ "Το γεωλογικό περιβάλλον του σπηλαίου, αποτελείται από Δολομιτικούς Ασβεστόλιθους Κρητιδικής περιόδου, όπως μαρτυρούν και απολιθώματα που φωτογραφήθηκαν σε απόσταση 30 περίπου μέτρων Βόρεια της εισόδου. ...... Οι ασβεστόλιθοι, φέρουν γλυφές του τύπου Subkutane Karren, καθώς και Kαρστικές οπές (Kavernose Karren), που ανάγουν την δημιουργία τους κατά το Πλειστόκαινο."




Τμήμα της σπηλιάς "Γκούβα α Φούρου"







H είσοδος της "Γκούβα α Φούρου" σε πλαγιά νότια της Παλαιόμανινας

Σπηλαιο-βάραθρο «Τσουγκρή Αγριλιά» - (Τρύπα στην Κουκουριφτιά»). 

Χωριό: Παλαιομάνινα, Δήμος: Αστακού. Ομάδα ΕΣΕ: Ν. Λελούδας - Δ. Χατζηλιάδης. 
Έρευνα: 14/09/2008. 
Τοποθεσία – Συντεταγμένες: 
Το σπηλαιοβάραρο βρίσκεται 3 χιλιόμετρα, περίπου, ανατολικά του κάστρου της Παλαιομάνινας, μέσα στο δάσος των δρυών, κατά μήκος ενός γεωλογικού ρήγματος, το οποίο φαίνεται στον συνημμένο γεωλογικό χάρτη. 
Κατά μήκος του παραπάνω ρήγματος, υπάρχουν κι’ άλλα βάραθρα (τουλάχιστον τρία), που πρέπει να ερευνηθούν μελλοντικά. 
Το βάραθρο, είναι επίσης γνωστό στους ντόπιους και, σαν «Τρύπα του Βρωμόξυλου», ή, «Κουκουριφτιάς», λόγω της ύπαρξης του ομώνυμου δέντρου πολύ κοντά στην είσοδό του, σε αντίθεση με τις βελανιδιές που κυριαρχούν στην περιοχή. 
Συντεταγμένες: 
à Γεωγραφικό Πλάτος: 38ο 33΄ 41,7 Βόρειο. 
à Γεωγραφικό Μήκος: 21ο 12΄ 55,2 Ανατολικό. 
à Υψόμετρο: 167 μέτρα. 
Το γεωλογικό ρήγμα διανοίγεται σε περιβάλλον δολομιτικών ασβεστολίθων. 
Περιγραφή του σπηλαιο-βαράθρου: 
Η είσοδος του βαράθρου είναι σχεδόν κυκλική, με διάμετρο 2 μέτρα περίπου. 
Μετά την είσοδο, διανοίγεται το γεωλογικό ρήγμα κατά την διεύθυνση ΝΑ – ΒΔ, το οποίο, σε πολλά σημεία, στενεύει τόσο που δεν επιτρέπει την διέλευση ανθρώπου. 
Κατά τα πρώτα 10 μέτρα της καθόδου, τα τοιχώματα είναι σχεδόν κάθετα και, μετά, υπάρχει μία κλίση προς ΒΔ για άλλα 20 μέτρα, όπου είναι και το έσχατο όριο προχώρησης ανθρώπου κατά την κατακόρυφη έννοια. 
Κατά την οριζόντια έννοια, σχηματίζεται σ’ αυτό το επίπεδο μια διαμήκης αίθουσα με σταλακτιτικό και σταλαγμιτικό διάκοσμο στα τοιχώματά της, περί το τέλος της οποίας εντοπίσθηκαν διάσπαρτα ανθρώπινα οστά, ενός ατόμου. 
Η περαιτέρω κίνηση κατά μήκος του διαμήκους του εσωτερικού του γεωλογικού ρήγματος, είναι αδύνατη λόγω υπερβολικής στενότητας του χώρου. 
Πιθανόν, να υπάρχουν σημεία διεύρυνσης, στα οποία δεν είναι δυνατή η πρόσβαση. 
Συμπεράσματα – Προτάσεις: 
Το σπηλαιοβάραθρο, από την φύση του, αποτελεί ένα χρήσιμο μέσο για την μελέτη του γεωλογικού ρήγματος. 
Επειδή, βρίσκεται σε εύκολα προσπελάσιμη θέση (15΄ περπάτημα από τον πλησιέστερο δρόμο) καθώς και λόγω του μικρού του βάθους (20 μέτρα), είναι δυνατόν να χρησιμοποιηθεί για βασική εκπαίδευση – εξοικείωση σπηλαιολόγων. 

Σπηλαιο -βάραθρο Αγ. Νικολάου. 

Χωριό: Παλαιομάνινα. Δήμος: Ξηρομέρου.

Σπηλαιολόγος: Γιάννης Ζαβιτσανάκης.
Έρευνα: 19/6/2012. 
Τοποθεσία: 
Το σπηλαιοβάραθρο βρίσκεται ακριβώς έξω από τον περίβολο του Ι.Ν. του Αγ. Νικολάου, εξωκλήσι στο οποίο οδηγεί αγροτικός δρόμος 1200 μέτρων, δεξιά από την είσοδο του χωριού της Παλαιομάνινας. Βρίσκεται κατά μήκος γνωστού γεωλογικού ρήγματος της περιοχής.

Κατά μήκος του παραπάνω ρήγματος, υπάρχουν κι’ άλλα βάραθρα, ένα εκ των οποίων ερευνήθηκε από ομάδα της ΕΣΕ που αποτελούταν από τους Ν. Λελούδα και Δ. Χατζηλιάδη, στις 14/09/2008. 
Περιγραφή του σπηλαιο-βαράθρου: 
Η είσοδος του βαράθρου είναι μακρόστενη, στον ΒΔ – ΝΑ άξονα, με μήκος περίπου δύο μέτρα και πλάτος περίπου 0,70. 
Μετά τα 5 μέτρα της κατακόρυφης καθόδου, προς τα ΝΑ υπάρχει αβαθές κοίλωμα ενώ, η κύρια ανάπτυξη του σπηλαιοβαράθρου, βρίσκεται προς τα ΒΔ.

Προς την κατεύθυνση αυτή, υπάρχει συνέχεια του ρήγματος.  Συγκεκριμένα,  μια 8μέτρη διαδρομή με εντονότατη κατηφορική κλίση, που καταλήγει σε οριζόντιο χώρο διαστάσεων περίπου 3 επί 3 μέτρα.
Στο κατακόρυφο τοίχωμα που σηματοδοτεί το τέλος της διαδρομής αυτής, ανοίγονται τρία αβαθή κοιλώματα, το ένα επάνω από το άλλο. Μεγαλύτερο βάθος περίπου 4 μέτρων διαθέτει το μεσαίο από αυτά, στα τοιχώματα του οποίου υπάρχει και υποτυπώδης σταλακτιτικός διάκοσμος.

Ανάλογος υποτυπώδης διάκοσμος υπάρχει και σε άλλα σημεία του  σπηλαιοβαράθρου.

Συμπεράσματα – Προτάσεις: 
Το σπηλαιοβάραθρο, μπορεί να συμβάλει στην μελέτη του γεωλογικού ρήγματος που προαναφέρθηκε. Από την άποψη αυτή, παρουσιάζει γεωλογικό ενδιαφέρον.

Λόγω του μικρού μεγέθους του, της απουσίας συνέχειας και της ελλείψεως αξιόλογου διακόσμου, δεν παρουσιάζει περαιτέρω σπηλαιολογικό ενδιαφέρον.

Καλό θα είναι, λόγω του σημείου που βρίσκεται, στο οποίο υπάρχει αρκετά συχνή διέλευση λόγω και της ύπαρξης του Ι.Ν. του Αγ. Νικολάου, να τοποθετηθεί μια σχάρα επί του στομίου εισόδου, προς αποφυγή ατυχημάτων.

ΛΕΖΑΝΤΕΣ ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΩΝ

1 

ΤΟ ΕΞΩΚΛΗΣΙ ΤΟΥ ΑΓ.ΝΙΚΟΛΑΟΥ ΚΑΙ Η ΕΙΣΟΔΟΣ ΤΟΥ ΣΠΗΛΑΙΟΒΑΡΑΘΡΟΥ

2 - 3 ΚΑΤΑΒΑΣΗ ΣΤΟ ΒΑΡΑΘΡΟ

4 ΤΟ ΑΝΟΙΓΜΑ ΕΙΣΟΔΟΥ ΚΑΙ ΤΟ Ν.Α. ΚΟΙΛΩΜΑ ΜΕΤΑ ΤΗΝ ΚΑΤΑΚΌΡΥΦΗ 5ΜΕΤΡΗ ΚΑΘΟΔΟ, ΟΠΩΣ ΦΑΙΝΟΝΤΑΙ ΑΠΟ ΤΟ ΜΕΣΟ ΤΗΣ 8ΜΕΤΡΗΣ ΒΔ ΚΑΤΗΦΟΡΙΚΗΣ ΔΙΑΔΡΟΜΗΣ

 

5 Η ΒΔ 8ΜΕΤΡΗ ΚΑΤΗΦΟΡΙΚΗ ΔΙΑΔΡΟΜΗ, Η ΟΡΙΖΟΝΤΙΑ ΚΑΤΑΛΗΞΗ ΤΗΣ ΚΑΙ ΤΑ 3 ΚΟΙΛΩΜΑΤΑ ΣΤΟ ΤΕΛΙΚΟ ΒΔ ΤΟΙΧΩΜΑ

 

6 ΥΠΟΤΥΠΩΔΗΣ ΣΤΑΛΑΚΤΙΤΙΚΟΣ ΔΙΑΚΟΣΜΟΣ ΣΤΑ ΤΟΙΧΩΜΑΤΑ

 

7 – 8 – 9 ΕΞΟΔΟΣ ΑΠΟ ΤΟ ΒΑΡΑΘΡΟ

                                                                                                  Γιάννης Ζαβιτσανάκης