ΓΥΜΝΑΣΙΟ ΠΑΛΑΙΟΜΑΝΙΝΑΣ : ΕΝΑ ΜΝΗΜΕΙΟ ΤΩΝ ΝΕΟΤΕΡΩΝ ΧΡΟΝΩΝ ΣΕ ΠΑΡΑΚΜΗ

Από την εγκατάλειψη στη βεβήλωση ενός ιστορικού μνημείου των νεότερης ελληνικής ιστορίας: σοβατίσματα, ανακαινίσεις αντί για αναπαλαιώσεις , ασβέστης και βαψίματα

ΠΩΣ ΔΗΜΙΟΥΡΓΗΘΗΚΑΝ ΤΑ ΣΧΟΛΕΙΑ ΤΥΠΟΥ "ΚΑΛΛΙΑ" 

Σχολείου τύπου Α για Δημοτικό Σχολείο με 80 μαθητές

1896: Χρονιά σημαδιακή για το ελληνικό κράτος: Τρία χρόνια μετά την πτώχευση πεθαίνει στη Γαλλία αυτοεξόριστος ο Χαρίλαος Τρικούπης, ενώ στην Αθήνα τελούνται οι πρώτοι Ολυμπιακοί Αγώνες. Τη χρονιά αυτή ο εθνικός ευεργέτης Ανδρέας Συγγρός, συντάσσει τη διαθήκη του με την οποία αφήνει στο ελληνικό κράτος το ποσό των 750.000 δραχμών με προορισμό την κατασκευή δημοτικών σχολείων σε όλη τη χώρα, εκτός από την πρωτεύουσα. Με δαπάνες αυτού του κληροδοτήματος, κυρίως, κατασκευάζονται ως το 1911 περίπου 400 καλαίσθητα σχολεία ενιαίου τύπου, όλα με νεοκλασικά χαρακτηριστικά.



Δημήτριος Καλλίας (1859-1939)

Κατά ευτυχή συγκυρία ένα χρόνο νωρίτερα, το 1895, επί κυβερνήσεως Δηλιγιάννη και με Υπουργό Παιδείας τον Δημήτριο Πετρίδη εκδίδεται ο νόμος Β.Τ.Μ.Θ. «Περί στοιχειώδους ή δημοτικής εκπαιδεύσεως», που αποτελεί σταθμό στην εκπαίδευση για πολλές καινοτομίες του, καθώς για πρώτη φορά καθορίζονται προδιαγραφές και δίνεται αρχιτεκτονική μορφή στα υπό ίδρυση σχολεία. Το διάταγμα βασίζεται στην εργασία του μηχανικού ταυ Υπουργείου Εσωτερικών Δημήτριο Καλλία.

Ο Δημήτριος Καλλίας, καταγόμενος από τη Χαλκίδα, μετά την αποφοίτησή του από τη Σχολή Καλών Τεχνών της Αθήνας συνεχίζει τις σπουδές του στη Γάνδη του Βελγίου και επηρεασμένος έντονα από το γερμανικό νεοκλασικισμό σχεδίασε 4 τύπους σχολείων: για μονοτάξιο, 2/τάξιο, 4/τάξιο και 6/τάξιο, ανάλογα με τον αριθμό των μαθητών κάθε πόλης.

Η αρχιτεκτονική μορφή του σχολικού κτηρίου έχει εμφανή τα νεοκλασικά στοιχεία: Επίμηκες ισόγειο, με άξονα συμμετρίας που διέρχεται από την κεντρική είσοδο. Η δικλινής στέγη διακοσμημένη με ακροκέραμα. Τα παράθυρα μεγάλα, ξύλινα, στενόμακρα, ενοποιούνται με ενιαία κορνίζα. Το μεγάλο ύψος και π υπερύψωσή τους από το έδαφος προσδίδουν στο σχολείο βαρύτητα και μεγαλοπρέπεια. Κύριο διακοσμητικό στοιχείο η είσοδος, επιβλητική, με παραστάδες εκατέρωθεν, επιστεγάζεται με τα χαρακτηριστικό τριγωνικό αέτωμα, που παραπέμπει στο κτίριο του Πανεπιστημίου Αθηνών. Ο συμβολισμός είναι προφανής:

«…προκρίνεται ως απάντηση στο αίτημα να είναι το δημόσιο σχολείο το λαμπρότερον οικοδόμημα και το περικαλλέστερον… ως παράσταση, της δημόσιας εικόνας, ως αρχτεκτονική έκφραση της κοινωνικής αρμονίας… ως ένα μέσο πολιτικής διαπαιδαγώγησης αγροτικών πληθυσμών… Αυτά τα μικρά πανεπιστήμια, ακριβή αντίγραφα του ίδιου προτύπου, διασκορπισμένα σε ολόκληρη τη χώρα, σε έντονη αντίθεση με το αρχιτεκτονικό τους περιβάλλον, – αφού ο νόμος εφαρμόστη­κε και τα σχολεία αυτά κατασκευάστηκαν κατά προτεραιότητα σε αγροτικούς οικισμούς,- έγιναν για μια ολόκληρη εποχή η ίδια η εικόνα του σχολείου, έτσι ώστε 30 χρόνια αργότερα και ακόμη και σήμερα, κάθε νεοκλασικό σχολείο, όποια κι αν είναι η ημερομηνία κατασκευής του, να χαρακτηρίζεται σχολείο «τύπου Καλλία» ή «Σχολείο Συγγρού».

Βέβαια δεν κτίσθηκαν όλα με το κληροδότημα του Συγγρού, δεδομένου ότι η δαπάνη κατασκευής ενός διτάξιου σχολείου τότε υπολογίζεται σε 20.000 δρχ.[1] Όσα από αυτά τα σχολεία διασώθπκαν σήμερα έχουν χα­ρακτηριστεί διατηρητέα, αναπαλαιώθηκαν, επισκευάσθη­καν, στεγάζουν πολιτιστικές εκδηλώσεις και αποτελούν κόσμημα για τσ χωριό ή την πόλη τους.

ΙΣΤΟΡΙΚΕΣ ΜΑΡΤΥΡΙΕΣ ΓΙΑ ΤΗ ΛΕΙΤΟΡΓΙΑ ΣΧΟΛΕΙΟΥ ΣΤΗΝ ΠΛΑΙΟΜΑΝΙΝΑ
ΔΣΤΕΡΓ¨ΓΙΟΥ

"Κατά την επίσκεψή του  ο Γερμανού περιηγητή, ιστορικού ερευνητή, φιλόλογου, βαλκανολόγου και μέλος της Ρουμανικής Ακαδημίας Gustav Weigand, ο οποίος επισκέφθηκε τα ριμένικα χωριά της Ακαρνανίας και, φυσικά, την Παλαιομάνινα, τον Ιανουάριο του 1890.τον ίδιο μήνα στο Σοροβίγλι (Στράτος), ο Βέιγκαντ στον Πρώτο τόμο του βιβλίου του "Die Aromunen" (Οι Αρωμούνοι" (σελίδα 227), το οποίο κυκλοφόρησε ο Φιλολοικός Ιστορικός Λογοτεχνικός Σύνδεσμος Τρικάλων το 2004 (Εκδόσεις Αδελφών Κυριακίδη, Θεσσαλονίκη) παρουσιάζει μια σκηνή "σχολείου" με μαθητές και τον δάσκαλο του χωριού, Συγκεκριμένα, ο Βάιγκαντ γράφει, μεταξύ άλλων, τα εξής: Σε μια γωνιά που σχηματίζεται από το τείχος και την πρώην πύλη, στέκονταν περίπου 20 ξυπόλυτα παιδιά με φτωχικά ρούχα και μπροστά τους ένας άντρας με φουστανέλα και φέσι που κρατούσε μια μεγάλη βέργα. Βρισκόμουν μπροστά στο σχολείο που τον Ιανουάριο λειτουργούσε στην ύπαιθρο μέσα στα ερείπια μιας αρχαίας πόλης..."

ΚΚΟΥΤΟΥΒΕΛΗΣ

 Ο πρώτος επιθεωρητής Αιτωλοακαρνανίας Γ. Τσιμικάλης ,ο οποίος ήταν επίσης μέλος του Γενικού Εποπτικού Συμβουλίου Εκπαίδευσης ανέλαβε υπηρεσία από τις 2 Φεβρουαρίου 1896 έως τις 4 Ιουνίου 1900. Κατά τις τρεις περιοδείες στο νομό και ειδικά στην τρίτη επισκέφθηκε τα χωριά της περιοχής μας , αμέσως μετά τον ειδικό διορισμό του το 1896 . Χαρακτηριστικά αναφέρεται στο χωριό Ποδολοβίτσα ( Πεντάλοφο ) ..... Στις 8 Μαρτίου 1896 μετέβην στα χωριά Ποδολοβίτσα , Παλαιομάνινα και Ρίγανον ( Ρίγανη ). ΠΟΔΟΛΟΒΙΤΣΑ : Στην Ποδολοβίτσα ( Πεντάλοφο ) ,φοιτούσαν 38 άρρενες μαθητές , το επίπεδο τους δεν ήταν ικανοποιητικό μάλιστα η φράση < ουδέν γιγνώσκουσι > δείχνει τον βαθμό μαθησιακού επιπέδου, ίσως να οφείλεται και στο γεγονός πως τα δύο προηγούμενα χρόνια , η θέση του δασκάλου ήταν κενή . ΡΙΓΑΝΟ : Ρίγανο ( Ρίγανη ) . Στο γραμματοσχολείο Ρίγανο , φοιτούσαν 15 μαθητές οι οποίοι κατά την διδασκαλία καθόταν οκλαδόν επειδή δεν υπήρχαν θρανία . ( !!!! ) . Ο επιθεωρητής βρήκε τον ιερέα του χωριού να διδάσκει στους μαθητές , επειδή ο γραμματοδιδάσκαλος Ανδρέας Μπιτσόρης είχε πάει στη Βόνιτσα να παραλάβει τον Μισθό του . του επιβλήθηκε πρόστιμο 15 δραχμών και παραπέμφθηκε στο πειθαρχικό με το ερώτημα της οριστικής απόλυσης. ΠΑΛΑΙΟΜΑΝΙΝΑ: Το σχολείο της Παλαιομάνινας, αφήνει άναυδο τον γενικό επιθεωρητή για δύο λόγους ... Το σχολείο στεγάζεται σε κατάλληλο οίκημα το οποίο ανήκει στην κοινότητα ( !!! ) σε αντίθεση με τα υπόλοιπα σχολεία της περιοχής τα οποία ήταν με κάποιες εξαιρέσεις,ενοικιαζόμενα δωμάτια χωρίς τον βασικό εξοπλισμό, πχ έλλειψη θρανίων στο χωριό Ρίγανη και στον χαρακτηρισμό του σχολείου της Κατοχής ως εντελώς ακατάλληλο. Εδώ μπαίνει ένα ζήτημα και θα πρέπει να απαντηθεί . Ποιό ήταν το κατάλληλο οίκημα που ανήκε στην κοινότητα ; Ισως το αρχείο της κοινότητας ή το αρχείο της εκκλησίας μας δώσει την απάντηση. Τον επιθεωρητή Γ. Τσιμικάλη εντυπωσιάζουν ακόμη ο μεγάλος αριθμός των αρρένων μαθητών 65 στον αριθμό το ποίο κρίνει ως αρκετά ικανοποιητικό και το δημοτικό σχολείο των Θηλέων που λειτουργούσε τότε και μέχρι το 1906 που καταργήθηκε ελλείψει ενδιαφερομένων κοριτσιών. Για το θέμα αυτό δεν αναφέρει αριθμό μαθητριών που φοιτούσαν το 1896 , σίγουρα θα ήταν μεγάλος δεδομένου ότι με την κατάργηση του το 1906 προσδιορίζει ο αντικαταστάτης επιθεωρητής ως ελάχιστο τον αριθμό μαθητριών. Θα καταθέσω και τον θαυμασμό του επιθεωρητή με τον εξής χαρακτηρισμό : Οι μαθητές είναι < προθυμότατοι , ευφυέστατοι και παρέχουν ελπίδες > και συνεχίζει : < < των ανθρώπων τούτων οίτινες μέγιστην σπουδήν επιδεικνύουσιν εις τα γράμματα >> . Και δικαιολογεί την εξαίρεση του κανόνα από τις δεκάδες επισκέψεις στα σχολεία του νομού, αποδίδοντας το επίτευγμα αυτό στο ιερέα και δάσκαλο του χωριού Σπυρίδωνα Φλέτσα, ως ανώτερος κάθε επαίνου , Την γενικότερη στάση των γονέων απέναντι στη μόρφωση και στις κατάλληλες συνθήκες του σχολείου ( όποιο και να ήταν αυτό ) με τον άριστο εξοπλισμό. Ακολούθησε μετά τον παππαδάσκαλο και για λίγο καιρό ο δάσκαλος Ιωάννης Παππανικολάου, τον οποίο αντικατέστησε , με αμοιβαία μετάθεση ο δάσκαλος της Κατοχής Νικόλαος Πρέξας ( ξι όχι ζι ) . Δασκάλα στο δημοτικό θηλέων Παλαιομάνιας εκείνη την εποχή ήταν η Μαρία Βαλλιανάτου . - ( σταματώ εδώ ... εγώ δεν είμαι ούτε συγγραφέας , ούτε ερευνητής , ούτε ιστορικός ... Ίσως κάποιοι συγχωριανοί και ειδικά οι της νέας γενιάς που είναι εξειδικευμένοι να έχουν κάτι άλλο να προσθέσουν ).