3. Βελανιδοδάσος - Αχελώος

ΒΕΛΑΝΙΔΟΔΑΣΟΣ

το δάσος που υποχωρεί από την ανθρώπινη παρέμβαση (Παλαιομάνινα)

"..Ξεκινούμε στις 9.25, περνούμε τη διάβαση που βρίσκεται ακριβώς στη ράχη του Προδρόμου και σε λιγότερο από μισή ώρα βρισκόμαστε στην κορυφή του αυχένα από όπου φαίνεται μπροστά μας μια πελώρια έκταση από δάση βελανιδιάς στα οποία κυκλοφορούν μόνο ληστές και Καραγκούνηδες με τα κοπάδια τους, τα οποία διασχίζουν στριφογυριστά μονοπάτια δύσβατα για τα άλογα. Αυτό ονομάζεται "το δάσος της Μάνινας". Οι γύρω λόφοι βρίθουν πλατωνιών, ελαφιών, και αγριογούρουνων καθώς και τσακαλιών που ουρλιάζουν ανατριχιαστικά τη νύχτα.W.M. Leake, 1805

Περιγραφή

Το βελανιδοδάσος της Παλαιομάνινας, αποτελεί μέρος του βελανιδοδάσους Ξηρομέρου. Η άριστη ζωοτροφή που πρόσφερε ο καρπός της βελανιδιάς σε συνδυασμό με την ύπαρξη του ποταμού Αχελώου ήταν ίσως και οι λόγοι που οδήγησαν στην επιλογή της τοποθεσίας του χωριού για τόπο μόνιμης κατοικίας των νομαδοκτηνοτρόφων προγόνων μας. Το δάσος εκτείνεται από την παραλικαή περιοχή των όρμων του Αστακού δυτικά, μέχρι το ποταμό Αχελώο ανατολικά, τη λίμνη Οζερό στα βορειοανατολικά και μέχρι την περιοχή Οινιάδων νότια. Υπάγεται στη διακαιοδοσία τριών δασαρχείων γεγονός που δυσχεραίνει το έργο διαφύλαξης και συντηρησής του. Δυστυχώς παρότι το Εθνικό Μετσόβειο Πολυτεχνείο χαρακτηρίζει το βελανιδοδάσος Ξηρομέρου ως Τοπίο Ιδιαίτερου Φυσικού Κάλλους δεν είναι ενταγμένο ακόμα σε κανένα καθεστώς προστασίας .

Ετυμολογία

Στην Παλαιομανιώτικη αρωμανική διάλεκτο η βελανιδιά ονομάζεται "βουντάρου" όπως και η λέξη "Daru" για τη βελανιδιά που συναντάται στους αρχαίους Πέρσες. Η ινδοευρωπαική γλώσσα το εξέλιξε σε "Dru" "drew" και οι Έλληνες σε "Δρυς". Στη δωρική διάλεκτο συναντάμε το όνομα Βάλανον και κατά την ιωνική Βέλανον. Επίσης το Ξηρόμερο αναφέρεται ως "ξηρό μέρος -> Ξηρόμερο) επειδή το έδαφός του είναι ασβεστολιθικό και δεν συγκρατεί τα όμβρια ύδατα.

Φωτογραφία Π. Ναούμη

Χαρακτηριστικά του βελανιδοδάσους






Φωτογραφία Π.Ναούμη



Το βελανιδοδάσος Ξηρομέρου αποτελεί ένα μοναδικό στο είδος του οικοσύστημα το οποίο θεωρείται το μεγαλύτερο βελανιδοδάσος των βαλκανίων με έκταση πάνω από 100.000 στρέμματα. Περιστοιχίζει δωδεκα χωριά και περιλαμβάνει πολλά ξέφωτα. Το είδος που συναντάται στο δάσος είναι κυρίως η ήμερη βελανιδιά ή Δρυς η αιγίλωψ (Quercus ithaburensis Decaisne subsp. macrolepis syn. Quercus aegilops) της οικογένειας των φρυγιδών η οποία συναντάται κυρίως στην Ανατολική Μεσόγειο. Είναι φυτό αυτοφυές του βορείου ημισφαιρείου και ένα από τα δεκα είδη βελανιδιάς που έχουν περιγραφεί στην Ελλάδα ή ένα από τα 200 είδη διεθνώς. Η ήμερη βελανιδιά είναι δέντρο φυλλοβόλο θερμοξηρόβιο και φωτόφιλο. Επίσης θεωρείται βραδυφλεγές γεγονός που συντελεί στην επιβράδυνση των πυρκαγιών ενώ το ξύλο της δεν σαπίζει εύκολα. Το σημαντικότερο όλων, όμως, είναι ότι αντέχει την ξηρασία και απαιτεί λίγο νερό για την ανάπτυξή του. Μπορεί να φτάσει τα 15 μέτρα ύψος, με φύλλα ωοειδή και πριονωτά στα άκρα με δερματώδη υφή. Ο καρπός της ωριμάζει ανα διετία και συλλέγεται τους μήνες Σεπτέμβριο έως Νοέμβριο. Το εξωτερικό μέρος των καρπών ονομάζεται κύπελλο και περιέχει μεγάλο ποσοστό ταννίνης, η οποία χρησιμοποιείται στη βυρσοδεψία (δεψική ουσία) φαρμακευτική και βαφική. Το ποσοστό αυτό της τανίνης επειδή είναι μεγάλο αποτρέπει τα περισσότερα έντομα και μύκητες να την επισκεφτούν. Επίσης εξαιτίας του τανικού οξέος έχει παρατηρηθεί ότι η βρώση των καρπών από άλογα σε μεγάλες ποσότητες θεωρείται δηλητηριώδης. Η χλωρίδα του βελανιδάσους περιλαμβάνει πολλά είδη μεταξύ των οποίων ασφόδελους, μανιτάρια, παιώνιες ναρκίσσους κα. Μεταξύ συστάδων βελανιδιάς σχηματίζωνται αιθρίες τα οποία χρησιμεύουν ως λιβάδια για τη βόσκηση ζώων. Είναι χαρακτηριστικό ότι επειδή η αναπτυξή της βελανιδιάς είναι πολύ αργή με πρώτη καρποφορία τα 60 περίπου χρόνια, εκτιμάται ότι πολλές βαλανιδιές στο δάσος Ξηρομέρου φύτρωσαν πριν από 300 έως και 800 χρόνια!

Μυθολογία

Αμαδρυάδα, John William Waterhouse (1917)

Η μυθολογία αναφέρει ότι κάθε βελανιδιά έχει τη δική της νύμφη που γεννιέται και πεθαίνει με το δέντρο της και την ονομάζανε Αμαδρυάδα. Επίσης στα βελανιδοδάση ζούσαν οι Δρυάδες οι οποίες ήταν αθάνατες όπως ήταν η Ευριδίκη η σύζυγος του Ορφέα. Η βελανιδιά αποτελούσε το ιερό δένδρο του Δία και το χαρακτηριστικό θρόϊσμα των φύλλων της μαζί με το νερό που έβγαινε από την κοιλότητα του δέντρου θεωρούνταν στη Δωδώνη χρησμοδοτικός. Με την βελανιδιά έγινε και η κατασκευή της πλώρης της Αργούς κατά την Αργοναυτική εκστρατεία και σε βελανιδιά επίσης βρήκαν οι Αργοναύτες το Χρυσόμαλλο Δέρας. Η μυθολογία αναφέρει ότι στο Λύκαιον όρος στην Αρκαδία ο Φορονεύς (φέρων τη νόηση) αδελφός του Πελασγού άναψε φωτιά καίγοντας βελανιδιές συνεχώς έτσι ώστε οι άνθρωποι να έχουν πάντα φωτιά. Σχέση με τις Δρυς είχαν και οι Δρύοπες οι οποίοι θεωρούνταν απόγονοι των Πελασγών με ακμή του πολιτισμού τους γύρω στα 1300 π.Χ. Γενάρχης τους ήταν ο Δρύωψ, γιός του Σπερχειού ποταμού και της Πολυδώρας θυγατέρας του Δαναού. Οι Δρύοπες πήραν το όνομά τους από τις πολλές Δρυς που υπήρχαν στον τόπο όπου κατοικούσαν, κάπου μεταξύ στα βουνά Οίτη και Παρνασσό και η χώρα τους λεγόταν Δρυοπίδα. Πόλεις Δρυοπίδες αναφέρονται και αλλού στην Ελλάδα (Ήπειρο, Εύβοια, Κυκλάδες, Πελοπόννησος) ως αποτέλεσμα των μεταναστεύσεών τους εξαιτίας του παραγνωνισμού τους από τα ελληνικά φύλα. Ο Λατίνος ποιητής Οβίδιος (43 μ.Χ.-) στο ποιητικό του έργο "Μεταμορφώσεις" γράφει για ένα μύθο σχετικό με την βλασφημία που ήταν η κοπή της βελανιδιάς για τους αρχαίους Έλληνες. Συγκεκριμένα αναφέρει ότι ο Ερυσίχθων ο Θεσσαλός από υπεροψία προς τους θεούς διέταξε να κόψουν μια ιερή βελανιδιά που ήταν αφιερωμένη στη θεά Δήμητρα. Όταν οι Δρυάδες είδαν το πιο περήφανο δέντρο του δάσους πεσμένο πήγαν στη θεά Δήμητρα και την παρακάλεσαν να τιμωρήσει τον Ερυσίχθονα. Τότε η Δήμητρα ζήτησε από την Πείνα που κατοικούσε στη Σκυθία μαζί με τον Τρόμο και το Κρύο να κυριεύσει τα εντόσθια του Ερυσίχθονα. Τότε ο Ευσίχθονας άρχισε απεγνωσμένα να ζητάει τροφή χωρίς ποτέ του να χορταίνει σαν τον Ωκενό που δέχεται όλα τα ποτάμια χωρίς ποτέ του να γεμίζει, ώσπου στο τέλος σε μια κρίση πείνας, άρχισε να τρώει τα μέλη του μέχρι που πέθανε. Στο μύθο αυτό διαχρονικά και ίσως περισσότερο σήμερα βλέπει κανείς τις καταστρεπτικές συνέπειες για αυτούς που καταστρέφουν τα δάση με συνέπιες όμως που αφορούν όλους μας.

Σύμφωνα με τη μυθολογία επίσης, ο Αιακός, γιος του Δία και αργότερα κριτής του Άδη, βασίλευε στην Αίγινα όταν ξέσπασε ένας φοβερός λοιμός που σκότωσε όλους τους υπηκόους του. Τότε παρακάλεσε τον πατέρα του να ξαναπλάσει ανθρώπους και ο Δίας μεταμόρφωσε σε ανθρώπους όλα τα μυρμήγκια μιας γέρικης βελανιδιάς που είχαν φυτέψει εκεί από μόσχευμα της ιερής Δωδωναίας Δρυός. Αυτοί ήταν οι περίφημοι Μυρμηδόνες, τους οποίους ο Αιακός έστειλε να βοηθήσουν τον Αιγέα εναντίον του Μίνωα.

Ο Όμηρος αναφέρει ότι ο Εύμαιος, βοσκός του Οδυσσέα, περνούσε τα κοπάδια του απέναντι για να βοσκήσουν στο βελανιδοδάσος «βάλανον μετοικέα».

Η σημασία του βελανιδοδάσους

Το δάσος από πανάρχαιες εποχές εκτός από άφθονη τροφή στα κοπάδια, παρείχε πολύτιμη, μοναδική δεψική και βαφική ύλη. Επίσης χρησιμοποιήθηκε στην ξυλουργική, στη ναυπηγική και για ξυλάνθρακες. Αναμφισβήτητα έπαιξε σπουδαίο ρόλο στην ζωή των Ακαρνανίας για αιώνες. Το Ξηρόμερο ιδίως, με την ασφάλεια που παρέχουν τα δασωμένα και ορεινά βουνά του και τα απέναντι βενετοκρατούμενα νησιά, γίνεται ο τόπος συγκεντρώσεως των κλεφτών κατά την τουρκοκρατία. Αργότερα ο καρπός της βελανιδιάς αποτελούσε άριστη ζωοτροφή για την ανάπτυξη κτηνοτροφίας, ενώ επίσης χρησιμοποιήθηκε στη βυρσοδεψία, στη βαφική, στη ναυπηγική μέχρι και το 1970. Περίφημο ήταν το βελανίδι Δραγαμέστου (Αστακού) στη Βενετία, Μάλτα και Αγγλία. Το κράτος είχε χωρίσει το βελανιδοδάσος σε τεμάχια που αντιστοιχούσαν στα χωριά που περιστοίχιζε και μετά το μάζεμα των καπνών και των σιτηρών (περίπου το Σεπέμβριο) με πολύ κόπο οι κάτοικοι των χωριών μάζευαν τα βελανίδια και τα δίνανε στους εμπόρους. Με τον τρόπο αυτό το βελανιδοδάσοςγια πολλές δεκαετίες παρήχε ένα οικονομικό βοήθημα στις φτωχές οικογένειες των χωριών. Σήμερα ο καρπός μένει ανεκμετάλλευτος αν και χώρες όπως η Τουρκία εξάγουν δεψικά εκχυλίσματα από το κύπελλο. Σημαντικός είναι ο ρόλος της βελανιδιάς και για το οικοσύστημα όχι μόνο επειδή φιλοξενεί μια ιδιαίτερη χλωρίδα και πανίδα αλλά και γιατί έχει κάποια χαρακτηριστικά όπως είναι η αργή απώλεια των φύλλων (από Σεπέμβριο έως Ιανουάριο) που επιτρέπει την ομαλή αποικοδόμησή τους και τον ομαλό εμπουτισμό της γής με θρεπτικά συστατικά. Επίσης ότι τα δέντρα της βελανιδιάς δεν καίγονται εύκολα δίνοντας ένα πλεονέκτημα στη διατήρησή του ανα τους αιώνες. Το ριζικό σύστημα του δέντρου εκτείνεται σε μεγάλη έκταση και σε μεγάλο βάθος συμβάλλοντας στην κατακράτηση των εδαφών, στον εμπλουτισμό της υπόγειας υδροφορίας και στη αποφυγή ανάπτυξης δέντρων πολύ κοντά το ένα με το άλλο επιτρέποντας την ανάπτυξη ενδιάμεσα θαμνώδους και ποώδους βλάστησης. Τα χαρακτηριστικά αυτά είναι πολύ σημαντικά για το υπέδαφος του Ξηρομέρου το οποίο είναι ιδιαίτερα πετρώδες.

Αυτοφυές στο βελανιδοδάσος της Παλαιομάνινας είναι ο Νάρκισσος (οικογένεια των Αμαρυλίδων ή Αμαρυλλιδών) Φυτό ποώδες, πολυετές, εξαιρετικά εύοσμο και βολβόρριζο. Το είδος που συνναντάται είναι γνωστό ως Νάρκισσος ο κυπελλοφόρος, (ζαμπάκι, τσαμπάκι, μανουσάκι ή βούτσινο). Είναι ο κατ΄ εξοχήν Νάρκισσος των αρχαίων Ελλήνων από το οποίο και κατασκεύαζαν το «ναρκίσσινο μύρο». Αυτό το είδος φθάνει ύψος τα 40 εκατοστά ο δε ανθοφόρος κλώνος του φέρει δέσμη 8-10 άνθη λευκά με το ανώτερο σημείο της στεφάνης κιτρινωπό.

Το μέλλον του βελανιδοδάσους

Τα τελευταία χρόνια το δάσος έχει εγκαταλειφθεί στην τύχη του με ανεξέλεγκτη και παράνομη υλοτομία, παράνομο εμπόριο καυσόξυλων, εκχερσώσεις, λαθροθηρία υπερβόσκηνση, χωματερές και ρύπανση. Μόνη ελπίδα σωτηρίας φαίνεται να δίδονται όχι από τον κρατικό μηχανισμό αλλά από τη δημιουργία συλλόγων επαγρύπνισης για τη διατήρηση και αξιοποίησής του (Σύλλογος Φίλων Βελανιδιάς και Περιβάλλοντος Αμαδρυάδα, ο Φυσιολατρικός Αθλητικός Σύλλογος Παιώνια καθώς και τοπικοί σύλλογοι). Προτείνεται οικοτουριστική ανάπτυξη με την αξιοποίηση μονοπατιών για πεζοπορία και ποδηλασία και ιππασία. Επίσης τα βελανίδια μπορούν να ξαναχρησιμοποιηθούν ως μέσο βιολογικό και ασφαλέστερο στην ανάπτυξη βιολογικής βαφικής και της βυρσοδεψίας . Το πιο σημαντικό από όλα όμως είναι ότι πρέπει να υπάρξει έγκαιρη κινητοποίηση για να ενταχθεί το δάσος σε κάποιο καθεστώς προστασίας είτε σε εθνικό είτε σε διεθνές επίπεδο και σε αυτή την κατεύθυνση θα πρέπει να συμβάλλουμε όλοι. Ενημερωνόμαστε, διαμαρτυρόμαστε, αντιστεκόμαστε.

Ο Σύλλογος Φίλων Βελανιδιάς και Περιβάλλοντος " Η Αμαδρυάδα" εκδίδει ένα καλαίσθητο περιοδικό με τίτλο"Η Βελανιδιά' με κέντρο αναφοράς την ανάδειξη και την ανησυχία για τη διατήρηση του βελανιδοδάσους Ξηρομέρου και όχι μόνο. email: amadryada@gmail.com και periodikovelanidia@yahoo.gr Τηλέφωνα επικοινωνίας:
Φυσελιας Σπύρος (Πρόεδρος Συλλόγου):6973997010,
Γαζέτας Χρήστος (Εκδότης περιοδικού): 6947999730


ΑΧΕΛΩΟΣ

(ΡΕΟΥ στην παλαιομανιώτικη διάλεκτο πιθανόν από το αρχαίο ρήμα ρέω+κυλώ)

Παράσταση του προσώπου του Αχελώου σε μωσαϊκό δαπέδου από ρωμαϊκό κτίσμα της περιοχής (Zeugma) στο Ιράκ.










Περιγραφή
Στα ανατολικά του χωριού βρίσκεται ένα θαυμάσιο φυσικό σύνορο, που είναι ο ποταμός Αχελώος και ο οποίος δεσπόζει στη φυσιογνωμίου του τόπου από τα αρχαία χρόνια. Ο Θουκυδίδης αναφέρει ότι η περιοχή των Οινιάδων το χειμώνα λίμναζε από τα νερά του Αχελώου και έκανε τη στρατοπέδευση σ’ αυτή αδύνατη. Την εποχή αυτή ο ποταμός ήταν πλωτός μέχρι την πόλη Στράτο και άρα πλωτή θα ήταν και η δίοδος από την αρχαία πόλη στην περιοχή της Παλαιομάνινας.

Ένας απ' τους μεγαλύτερους Έλληνες φιλοσόφους, ο Aριστοτέλης στο έργο του κάνει πολλές φορές αναφορές στον Aχελώο. "Eλλάς εστίν η περί την Δωδώνην και τον Aχελώον". Στο έργο του "Tων περί τα Zώα Iστοριών". αναφέρει επίσης "Σπάνιον γαρ το γένος το των λεόντων εστί και ουκ εν πολλώ γίνεται τόπω, αλλά της Eυρώπης απάσης εν τω μεταξύ του Aχελώου και του Nέσσου ποταμού" (579 b 7), (606 b 15), "και κάπρος (ψάρι) ο εν τω Aχελώω". (535 b 18), (505 α' 13). Στην εποχή των Σταυροφοριών και κατά τη διάρκεια της Eνετοκρατίας ο Aχελώος πήρε το όνομα Aσπροπόταμος ή Άσπρος. O Tούρκος περιηγητής Έβλια Tσελεμπί έγραφε το 1668 στα Tαξιδιωτικά του, για τον Aχελώο: "Στη λίμνη χύνεται ένα κρυστάλλινο ποτάμι που λέγεται: Aκ-Σου (Aσπροπόταμος ή Aσπρόνερο). Tα νερά του είναι διαυγή σαν τα μάτια του πουλιού "γερανός".

Ο Αχελώος, με γεωγραφικά στοιχεία Ε 21 17 και Ν 37 38, εμπίπτει στην απόφαση της Ευρωπαϊκής επιτροπής 2006/613/ΕΚ και αποτελεί έναν από τους τόπους κοινοτικής σημασίας στη μεσογειακή γεωγραφική περιοχή. Αποτελεί ένα από τα σημαντικότερα ποτάμια οικοσυστήματα της χώρας. Παράλληλα είναι ο σπουδαιότερος ποταμός από πλευράς υδροηλεκτρικής παραγωγής. Ο Αχελώος ή Ασπροπόταμος λοιπόν είναι ο δεύτερος σε μήκος ποταμός της χώρας Πηγάζει από το βουνό Λάκμος (Περιστέρι) του Μετσόβου (Πίνδος) και χύνεται στο Ιόνιο Πέλαγος (Εχινάδες Νήσοι) μετά από μια διαδρομή 255 χιλιομέτρων. Διέρχεται από τους νομούς Τρικάλων στα όρια των νομών Καρδίτσας και Άρτας και στη συνέχεια από τα όρια των νομών Ευρυτανία και Αιτωλοακαρνανία. Διαχωρίζει με την πορεία του την Ακαρνανία από την Αιτωλία, διασχίζοντας διαδοχικά τις τεχνητές λίμνες των Κρεμαστών, του Καστρακίου και του Στράτου και αρδεύει την πεδιάδα του Αγρινίου. Στη ροή του προς το Ιόνιο δέχεται τα νερά των παραποτάμων του Αγραφιώτη, Ταυρωπού, Τρικεριώτη και Ινάχου.

Στην κοιλάδα του Aχελώου, υπάρχει αποικία με Όρνια, Xρυσαετούς, Aσπροπάρηδες, Ποντικοβαρβακίνες, Φιδαετούς. Στην περιοχή του Δέλτα συναντάμε: Kαλαμοκανάδες, Στρειδοφάγους, Γελογλάρονα, Πετροτριλίδες, Nεροχελίδονα, Kοκκινοσκέληδες, Πορφυροτσικνιάδες, Λευκοτσικνιάδες, Aργυροπελεκάνους. Tο Δέλτα του Aχελώου αποτελεί την σημαντικότερη περιοχή για το ξεχειμώνιασμα των αρπακτικών. Kάνουν την εμφάνισή τους εδώ τα Όρνια, ο Στικταετός, ο Mαυρόγυπας, ο Xρυσαετός, ο Φιδαετός, ο Θαλασσαετος και ο Σπιζαετός. Eπίσης, ξεχειμωνιάζουν Φαλαρίδες, Aργυροτσικνιάδες, Kορμοράνοι κα.

Ετυμολογία

Η επικρατέστερη ερμηνεία για την προέλευση του ονόματος προκύπτει από το πρώτο συνθετικό της ρίζας «αχ» ή «αχα» (λατινικό aqua) που θεωρείται ότι προέρχεται από τη σανσκριτική ρίζα "Αχ" που σημαίνει "πολύ νερό" και συναντάται επίσης στις λέξεις Αχερουσία, Αχέροντας και Άραχθος. Το δεύτερο συνθετικό είναι το συγκριτικό επίθετο «λώων» που έχει και την έννοια του ποσοτικά μεγαλύτερου. Την ονομασία του σε Ασπροπόταμο την οφείλει στη λευκή λάσπη (άργιλο)που μεταφέρει από τη ζώνη του φλύσχη έως τις εκβολές του ή κατά άλλους εξαιτίας της αφρισμένης εικόνας του κατά τους ανοιξιάτικους μήνες όταν λυώνουν τα χιόνια.
Μυθολογία

Κατά την μυθολογία και σύμφωνα με τον Ησίοδο ο Αχελώοος ήταν γιος του Ωκεανού και της Τηθύος, ο πρωτότοκος και μεγαλοπρεπέστερος, πατέρας των Νυμφών,των Σειρήνων και πολλών πηγών (Κασταλία, Καλλιρρόη). Λατρευόταν σε όλη την περιοχή γύρω από τη ροή του. Αιθίκες, Δόλοπες, Αμβρακιώτες, Αιτωλοί, έζησαν δίπλα στα νερά του. Ο Όμηρος θεωρεί τον Αχελώο χρονολογικά πριν από τον Ωκεανό και πηγή όλων των θαλασσών. Οι παλαιότερες γνωστές παραστάσεις του θεού Αχελώου χρονολογούνται από τον 7ο αιώνα π.Χ.

Γνωστή είναι και η πάλη του Ηρακλή με τον Αχελώο για την κατάκτηση της Δηϊάνειρας, κόρης του Οινέα. Ο Ηρακλής όταν πήγε στον Άδη συνάντησε τον Μελέαγρο, αδερφό της Δηιάνειρας και γιος του Οινέα που του ζήτησε να παντρευτεί την αδερφή του. Ο ήρωας δεν αθέτησε την υπόσχεση του και πήγε στην Καλυδώνα όπου βασίλευε ο Οινέας. Εκεί όμως συνάντησε τον Αχελώο ο οποίος επίσης ζητούσε τη Δηιάνειρα για γυναίκα του. Ακολούθησε μονομαχία μεταξύ των μνηστήρων και ο ποτάμιος θεός, παρά τις συνεχείς μεταμορφώσεις του έχασε όταν πήρε τη μορφή του ταύρου. Τότε ήταν που ο Ηρακλής του απέκοψε το δεξί του κέρατο (έκλεισε τη μία εκβολή του ποταμού) και από το αίμα που έπεφτε γεννήθηκαν οι Σειρήνες. Το κέρατο αυτό ο Ηρακλής το αντάλλαξε με το κέρας της αίγας Αμάλθειας που στην συνέχεια ο ήρωας δώρησε στον Οινέα. Ο μύθος αυτός ερμηνεύει τις προσπάθειες των αρχαίων κατοίκων να τιθασεύσουν την ορμή του ποταμού (κέρας) περιφράζοντάς τον με μεγάλα έργα (μεταμορφώσεις ποταμού) και να τον μετατρέψουν σε γόνιμο ποταμό (γάμος του Ηρακλή). Σήμερα το κέρας της Αμάλθειας για τους σύγχρονους Έλληνες είναι με τη κατασκευή των μεγάλων υδροηλεκτρικών έργων (φραγμάτων) στη περιοχή απ΄ όπου και παράγεται ηλεκτρική ενέργεια. Τα δε έργα αυτά αποτελούν σήμερα και τη σπονδυλική στήλη του ηλεκτρικού εξοπλισμού της Χώρας.

Οι Εχινάδες νήσοι που βρίσκονται στις εκβολές του ποταμού σύμφωνα με τον μύθο ήταν κάποτε νύμφες αλλά δεν τιμούσαν τον θεό Αχελώο και κείνος τις έκανε νησιά. Σήμερα το κέρας της Αμάλθειας για τους σύγχρονους Έλληνες είναι με τη κατασκευή των μεγάλων υδροηλεκτρικών έργων (φραγμάτων) στη περιοχή απ΄ όπου και παράγεται ηλεκτρική ενέργεια. Τα δε έργα αυτά αποτελούν σήμερα και τη σπονδυλική στήλη του ηλεκτρικού εξοπλισμού της Χώρας.

Ο Αχελώος είχε αρκετές μορφές. Συνήθως απεικονίζεται από την μέση και κάτω σαν ψάρι, γενειοφόρος με κέρατα στο κεφάλι του. Άλλες μορφές του ποτάμιου αυτού θεού ήταν σαν φίδι, σαν ταύρος και σαν ανθρωπόμορφο ον με κεφάλι ταύρου που από τα γένια του έτρεχαν πολλά νερά.

Εκτροπή του ποταμού Η εκτροπή του ποταμού που έχει προταθεί κατά καιρούς από διάφορες πολιτικές ηγεσίες και η μεταφορά μεγάλων ποσοτήτων νερού από περισσότερο σε λιγότερο ευνοημένα ποτάμια δεν αποτελούν λύση για μη ευνοημένες περιοχές αντιθέτως δημιουργούν περισσότερα προβλήματα από όσα υποτίθεται πως λύνουν. Με την εκτροπή θα συντελεσθεί μια καταστροφή σε εθνικό επίπεδο, αμετάκλητο με πολλαπλές παρενέργειες: Θα χαθεί νερό, θα δημιουργηθούν μη αντιστρεπτές βλάβες στα οικοσυστήματα, και ο τόπος θα έχει βυθιστεί περαιτέρω στην υπανάπτυξη. Επιπλέον η σύγχρονη υδρολογία δεν προκρίνει τη διαχείριση των υδάτων ενός ποταμού έξω από τη λεκάνη απορροής του. Σε αυτό το πλαίσιο κινείται και η οδηγία της Ε.Ε. για το νερό (2000/60/Ε.Ε.). Ανάλογα έργα εγκαταλείπονται επίσης και διεθνώς.

Ήδη θεωρήθηκε παράνομη (3 φορές) η εκτροπή του Αχελώου από το Συμβούλιο της Επικρατείας ενώ η κοιλάδα του Αχελώου προστατεύεται αυστηρά από το «NATURA 2000» όπως επίσης και στη συνθήκη RAMSAR και δεν επιτρέπονται έργα που επιφέρουν καταστρεπτικές επιπτώσεις (παραμόρφωση τοπίων, αφανισμό φυσικής κοίτης, μνημείων, εισροή θαλασσινού νερού μέσα στο ποτάμι σε μήκος πολλών χιλιομέτρων με συνέπεια την καταστροφή του υδροφόρου ορίζοντα, πράγμα που σημαίνει, καταστροφή της ποιότητας των χωραφιών, με άμεση συνέπεια στην «φτωχή τσέπη» των αγροτών. Το μεγάλο αρδευτικό πρόβλημα του Θεσσαλικού κάμπου σε μεγάλο βαθμό είναι τεχνητό, αφού οι υπολογισμοί που γίνονται για να εκτιμήσουν το έλλειμμα του σε αρδευτικό νερό, γίνονται με την προϋπόθεση της άρδευσης του 100% του κάμπου, πράγμα εξωπραγματικό και ανέφικτο ακόμα και για περιοχές που διαρρέονται από μεγάλα ποτάμια όπως η Αιτ/νία. Ακριβοπληρωμένες μελέτες είναι χρόνια στο συρτάρι έγιναν για λογαριασμό του ΥΠΕΧΩΔΕ όπως είναι π.χ η επαναπλήρωση της λίμνης Κάρλας, φράγματα για να συγκρατούν (το Χειμώνα) τα νερά των ποταμών: Πηνειού, Ενιππέα, Φαρσαλίτη, Τιταρησίου κ.λ.π. τα οποία (νερά) χάνονται στη θάλασσα και θα μπορούσε με τα κατάλληλα φράγματα να αρδευτεί ο κάμπος της Θεσσαλίας. Σε όλα τα παραπάνω θα πρέπει κάποιος να σκεφτεί και την καταστροφή στον υδροβιότοπο του Δέλτα του ποταμού, όσο και στη λιμνοθάλασσα του Μεσολογγίου και του Αιτωλικού, γιατί (η λιμνοθάλασσα), λόγω της παντελούς έλλειψης γλυκού νερού κατά τους καλοκαιρινούς μήνες και των μεγάλων εξατμίσεων κατά την ίδια περίοδο, θα μετατραπεί σε μια απέραντη αλυκή και θα γίνει ακατάλληλη για την επιβίωση κάθε οργανισμού. Το θαλασσινό νερό θα εισβάλλει σε απροσδιόριστο βάθος μέσα στις ήδη καλλιεργούμενες και πολύ εύφορες περιοχές του Λεσινίου, της Κατοχής, του Νεοχωρίου, της Γουριάς, της Πενταλόφου, κ.λ.π. καθιστώντας αυτές σε μεγάλο βαθμό, ακατάλληλες για κάθε είδους καλλιέργεια.