ΠΑΛΑΙΟΜΑΝΙΝΑ : 6. Ριμένοι της Ακαρνανίας

ΕΙΣΑΓΩΓΗ

Πριν οι μνήμες σβήσουν οριστικά ...

Προσφορά φωτογραφίας Ν. Κατσαρός, Γουριώτισσα

Η ενδυμασία της Ριμένας (με τα φαρδιά αέρινα λευκά μανίκια της πουκαμίσας και την κεντημένη μάλλινη ποδιά με τα γαϊτάνια) διαφοροποιείται από τις άλλες γυναικείες φορεσιές των Αρωμανικών πληθυσμών, περισσότερο από ό,τι η ανδρική ενδυμασία.

ΜΑΡΤΥΡΙΑ

Οι Ριμένοι της Ακαρνανίας είχαν τόση πίστη και σεβασμό στην ενδυματολογική τους ταυτότητα, που τη διατήρησαν και μετά τη μόνιμη εγκατάσταση τους περίπου το 1860 στην Ακαρνανία. Δεν γνωρίζουμε πότε ακριβώς που και πότε διαφοροποιήθηκε η ομάδα των Ριμένων της Ακαρνανίας πρώτη φορά. Σε ότι αφορά όμως τη γλώσσα τα έθιμα και την ενδυμασία φαίνεται να διατηρεί τους περισσότερους αρχαϊκούς τύπους. Ομοιότητες συναντάμε με τη στολή των Αρβανιτοβλάχων όπως είναι η φαρσαριώτικη ενδυμασία (Νότια Αλβανία) που όμως φέρει το χαρακτηριστικό τσουπάρι ως σήμα κατατεθέν ενώ οι Ριμένες το υιοθετούσαν μόνο για τις νεόνυμφες. Ο Πουκεβιλ στο βιβλίο του «Ταξίδι στην Ελλάδα: Ήπειρος» (σελίδα 348) αναφέρει χαρακτηριστικά για τους Ριμένους της Ακαρνανίας «Γέροι και νέοι, άντρες και γυναίκες, κοπέλες ντυμένες όπως ντύνονται οι παρθένες της «Σπάρτης…» (σημείωση του ιδίου: «οι Σπαρτιάτισσες ντύνονταν με μακρούς μάλλινους χιτώνες…»).
Τα ρούχα αποτελούσαν προϊον οικοτεχνίας, τα κατασκεύαζαν οι γυναίκες με πρώτη ύλη κυρίως το μαλλί, τα ύφαναν, τα κεντούσαν μόνες τους εκτός από τις ποδιές και τα δύσκολα κεντήματα στο γιλέκο και στο γυναικείο σιγκούνι. Το κέντημα γινόταν από άντρες ραφτάδες των χωριών.

ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ

Ο Αρμάνος "Remen" της Ακαρνανίας Νικόλαος Πούλιος σε φωτογράφηση λίγο μετά το 1922. Διακρίνονται στην "ριμένικη" ενδυμασία του:

1) ή σκούφια (κιτσούα),
2) το κεντημένο βαμβακερό πουκάμισο (κεντόσου),
3) το κεντημένο γιλέκο
4) η δερμάτινη ζώνη στη μέση (σελέφια) ,
5) η φουστανέλα (σιγκούνι) πάνω από το γόνατο,
6) οι κάλτσες με τις φούντες (τσόριτσι)
7) τα τσαρούχια.
Εκτός από το πουκάμισο και τη φανέλα τα υπόλοιπα ήταν μάλλινα σχεδόν όλο το χρόνο. Το μαύρο δε χρώμα του γιλέκου το παίρναν από βαφή που φτιάχναν από το φυτό ρέζκα.

Στη γυναικεία ενδυμασία διακρίνεται :

1) κιμιάσα (λινή πουκαμίσα) κεντημένη στο ποδόγυρο, πάνω στο στήθος και στο γιακά
2) σιγκούνι μαύρο συνήθως κεντημένο σε δύο περιοχές αρκετά πιο χαμηλό από το ανδρικό

3) κότσια το κεντημένο γιλέκο το οποίο δεν έδενε μπροστά
3) η ποδιάου με τα αλτιτσι (δύο κεντημένα τριγωνικά κομμάτια στη ζώνη) με τα χαρακτηριστικά γαϊτάνια σε μαύρο φόντο. Επιπλέον στην κανονική επίσημη γυναικεία ενδυμασία όπως φαίνεται στη διπλανή φωτογραφία πάνω από τη ποδιάου φορούσαν ένα υφασμάτινο ζωνάρι ενίοτε μεταξωτό, το μπέρο, που μπορούσε να ήταν χρωματιστό. (Σύμφωνα με τον ιστορικό Ι. Δαδαλιάρη η προσθήκη αυτής της ζώνης πρέπει να είναι μεταγενέστερη). Επίσης οι ζώνες της ποδιάου κλείνουνε με εντυπωσιακές αγκράφες τα τσουπρέκια ενώ το σιγκούνι κλείνει με ένα είδος μικρής κόπιτσας την κλεισούτσα.

4) ο κεφαλόδεσμος (σιαμέϊ) πού παλιά για τις νεαρές γυναίκες ήταν κόκκινο μετά όμως έγινε καφέ ενώ οι νεόνυμφες φορούσαν το τσουπάρι

Χρωματιστό συμπλήρωμα κάποιες φορές ήταν και ένα είδος εσάρπας που φορούσαν από ύφασμα στους ώμους τη τσίπα. Η τσίπα των Ριμένων διαφοροποιείται από το τσιπ (προεξοχή στους ώμους του σιγκουνιού) που χαρακτήριζε τους Γραμμουστιάνους Βλάχους (επανομαζόμενοι και ως Τσίπανοι).

Προσφορά φωτογραφίας Ν. Κατσαρός, Γουριώτισσα

Στην ανδρική ενδυμασία το γιορτινό σιγκούνι (φουστανέλλα) αντικαθίσταται από το ντουμίτσο (μονοκόματο σιγκούνι) . Το ίδιο ρούχο φορά και το αγόρι της φωτογραφίας.

Ο Τσέλιγκας Δ. Νταγιάντας ιδρυτής του χωριού της Αγραμπέλου (Λαογραφικό Μουσείο Αγραμπέλου) . To σιγκούνι (φουστανέλλα) όπως και στην προηγούμενη φωτογραφία αποτελούσε την επίσημη ανδρική ενδυμασία ενώ η πιο καθημερινή περιλάμβανε αντί για γιλέκο και σιγκούνι το ντουμίτσο (μονοκόμματο σιγκούνι).

Ο ψηλός αρχιτσέλιγκας Ν. Κουτσομπίνας και ο Τσέλιγκας Γιάγκας ιδρυτές αντίστοιχα της Παλαιομάνινας και της Στράτου (Σουροβίλι)

Προσφορά φωτογραφίας Ν. Κατσαρός,
Γουριώτισσα

Η ενδυμασία και στις ομάδες των Ριμένων δεν παύει να δηλώνει τη θέση και το ρόλο του ατόμου στην κοινωνία

"Ριμένες" της Ακαρνανίας με την τοπική ενδυμασία. Η αριστερή γυναίκα φέρει νυφική ενδυμασία με το χαρακτηριστικό "τσουπάρι" στο κεφάλι δηλαδή ένα είδος φεσιού στο οποίο κολλούσαν μικρά σοσμήματα (φλουριά, αλυσίδες κα). Το τσουπάρι το φορούσαν, αντίθετα με τις Αρβανιτόβλαχες που το φορούν συνέχεια, μόνο οι νύφες και οι νεόνυμφες. Η φωτογραφία αποτελεί σύνθεση από δύο (διαφορετικές φωτογραφίες και όχι σύγχρονες) γεγονός που παρατηρείται συχνά εξαιτίας της δυσκολίας απόκτησης πολλών φωτογραφιών στα χωριά.

Ηλικιωμένη "Ριμένα" της Ακαρνανίας με τοπική ενδυμασία (δεκαετία του 70). Διακρίνεται το άσπρο πουκάμισο "κιμιάσα" μακρύ ως τις φτέρνες, ο μαύρος κεφαλόδεσμος "σιαμέϊ" και το σιγκούνι. Στις ηλικιωμένες γυναίκες τα κεντήματα ήταν λιγότερα ενώ το χρώμα που κυριαρχεί είναι το μαύρο. Οι ηλικιωμένες γυναίκες φορούσαν αυτή την περίοδο και πιο πριν από πάνω από τα ρούχα τους σαν επανωφόρι, ένα μάλλινο λεπτό τετράγωνο κομμάτι ύφασμα 'σιντόνα' κάθε φορά που έβγαιναν από το σπίτι. Επίσης παλαιότερα οι ηλικιωμένες για το κρύο ή για λόγους πένθους φορούσαν μια μάλλινη ψιλή φλοκάτη τη σαρικούσια

Διαμάντω Μπαμπάνη (Λαογρ Μουσείο Αγραμπέλου)

Το γνέσιμο της ρόκας ήταν "υποχρέωση" αλλά και μια συνεχής συντροφιά για τις Ριμένες της Ακαρνανίας τόσο για τις νεαρές όσο και τις γηραιότερες. O W. Leake αναφέρει χαρακτηριστικά ότι το Μάρτιο του 1809 συνάντησε κοντά στη θέση "Παλαιά Μάνη" την πομπή από οικογένειες "Καραγκούνηδων". "Τα νήπια ήταν σε κούνιες κρεμασμένες στις πλάτες τους, με τα σώματα κυρτά από το βάρος , αλλά το βήμα τους ήταν ταχύ. Έσερναν από ένα άλογο , ή τα σχοινιά από δύο τρία και ταυτόχρονα ήταν απασχολημένες με το γνέσιμο του μαλλιού"

Τυπικό γυναικείο σιγκούνι Ριμένας (αυθεντικό). Κυριαρχεί το μαύρο χρώμα και το κέντημα περιορίζεται κυρίως στα δύο τριγωνικά πολύχρωμα κάτω πλαϊνά και σπανιότερα και στο στήθος.

Το εσωτερικό λινό πουκάμισο (αυθεντικό) που φορούσε η Ριμένα κεντημένο στο ποδόγυρο και στο γιακά. Τόσο πολύ κέντημα και με κόκκινα χρώματα είχαν τα πουκάμισα νεαρών γυναικών.

Η ανδρική μάλλινη και ηπειρώτικη "μπουρουζάνα" που αντικατέστησε σταδιακά το ανδρικό σιγκούνι περίπου στα μέσα του 20ου αιώνα.

Λαογραφική Έκθεση Παλαιομάνινας

Διακρίνεται στο κέντρο το μάλλινο πανωφόρι του βοσκού η κουρίτσα φτιαγμένη στον αργαλειό από μαλλί προβάτου. Παλιότερα χρησιμοποιούταν και το τιμπάρια που ήταν πιο βαρύ και ήταν φταιγμένο από κιπρίνα δηλαδή από γιδίσιο μαλλί. Επίσης χρησιμοποιούσαν τη μαλλιότα (κοντός μάλλινος μανδύας – ελληνική λέξη) που αλλού λέγεται και Ταλαγάνι, που είναι σλάβικη λέξη! Σχετικά ο Γάλλος O. Heuzey στο έργο του 'Le mont et l' Acarnanie " (1860) (σελ 267) γράφει: " Ο βοσκός Kαραγκούνης διαμένει όλες τις εποχές έξω....Η μόνη προστασία του είναι μια μάλλινη κάπα, η χλαίνη, η οποία (είναι χειροποίητη) γίνεται από πυκνή ύφανση, την οποίαν φορούν από την εποχήν του Ομήρου. " Αμφί δε χλαίναν εέσσατ΄αλεξάνεμον, μάλα πυκνήν" (Οδύσ. ΧΙV, 530)