1. ΛΑΤΙΝΟΦΩΝΩΝ ΕΛΛΗΝΕΣ-ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΔΙΕΡΕΥΝΗΣΗ

ΛΑΤΙΝΟΦΩΝΟΙ ΕΛΛΗΝΕΣ (ΑΡΜΑΝΟΙ ΄Η ΒΛΑΧΟΙ Ή ΑΡΩΜΑΝΟΙ)

Προέλευση και σημερινή εντόπιση

Οι λατινόφωνοι κάτοικοι της νοτίως του Δουνάβεως Χερσονήσου του Αίμου, γνωστοί στην διεθνή βιβλιογραφία ως Aromuns, αποτέλεσαν αντικείμενο ιστορικής ερεύνης, αλλά παρόλα αυτά ερωτήματα όπως η προέλευση και η πρώιμη ιστορία των Αρμάνων παραμένουν χωρίς ικανοποιητική απάντηση (Κ. Χρήστου, 1999). Αυτόχθονες Αρμάνοι προκύπτει ότι υπήρξαν στην Ελλάδα, Αλβανία και FΥΡΟΜ. Οι μεγάλες Αρωμανικές ομάδες στη Σερβία, Μαυροβούνιο, Βουλγαρία και Ρουμανία εμφανίζονται κατά το 18o αιώνα ως αποτέλεσμα μετακινήσεων των Αρωμανικών πληθυσμών. Στο παρελθόν κράτη όπως η Ρουμανία και η Ιταλία επιχείρησαν να αποσπάσουν από τους πληθυσμούς αυτούς την ελληνική εθνική ιδέα γεγονός που δεν κατάφεραν και κρίνονται ως ιστορικά αβάσιμοι ισχυρισμοί (βλέπε ιστορικά δεδομένα). Στο συνολό τους οι Αρμάνοι των βαλκανίων παρουσιάζουν ομοιότητες (συγγενικές διάλεκτοι) αλλά και διαφορές (ενδυμασία, έθιμα) αποτέλεσμα ίσως της γεωγραφικής τους εντόπισης και της αλληλοεπίδρασης με γειτονικούς πληθυσμούς.

Η επικρατέστερη άποψη που υποστηρίζεται από πλήθος ιστορικών ερευνητών φέρει τους λατινόφωνους βλάχους ως αποτέλεσμα εκλατινισμού ελληνικού πληθυσμού το οποίο όμως διατήρησε έτσι λέξεις με αρχαιοελληνική προέλευση (Στεργίου Δ, 2007). Το λατινόφωνο ιδίωμα των Αρμάνων χρονολογείται από τον 3ο αι. π.Χ. Αντίθετα στην Δακία (παλιά ονομασία της Ρουμανίας), η Λατινική διαδόθηκε 5 αιώνες μετά, δηλαδή στις αρχές του 2ου αι. μ.Χ. και για το λόγο αυτό σύμφωνα με το Γ. Μπαμπινιώτη δεν διατηρούν αρχαϊκά λατινικά στοιχεία. Μάλιστα οι Ρουμάνοι έχασαν τελείως την μητρική τους γλώσσα την Δακική, σε αντίθεση με τους Έλληνες που διατήρησαν την Ελληνική γλώσσα ως κύρια, και τα βλάχικα ήταν μία δευτερεύουσα γλώσσα σε ενδοοικογενειακό και μόνο επίπεδο. Φαίνεται ότι οι ομοιότητες στις δύο γλώσσες οφείλονται σε άνοδο λατινόφωνων από το νότο προς τον Βορρά (τη σημερινή Ρουμανία), κατά τη διάρκεια της Βυζαντινής και της Οθωμανικής αυτοκρατορίας, και όχι το αντίθετο.

Στο βιβλίο του Δημήτρη Γ. Τσούτσα "Βλάχοι... ιστορία - πολιτισμός - έθιμα - προσωπικότητες" (Αλμυρός 2006) αναφέρονται μεταξύ άλλων:

".......Οι πρώτοι στο χώρο των Βαλκανίων που εκλατινίζονται συναντώνται στην σημερινή Βόρεια Ήπειρο. Είναι η πρώτη φορά που ο Ελληνισμός της Αδριατικής δέχεται την πίεση των Ιλλυριών (ο λαός που ζούσε πάνω από τον Γεννούσο ποταμό – περίπου στην σημερινή Βόρεια Αλβανία-), και πρώτοι οι Κερκυραίοι (γύρω στο 229 π.Χ.), ζητούν την βοήθεια των Ρωμαίων. Οι Ρωμαίοι έρχονται για βοήθεια αλλά έχουν προβλήματα με τους Καρχηδόνιους και δεν μπορούν να αντιμετωπίσουν τους Ιλλυριούς, οπότε ζητούν την βοήθεια των Ελλήνων της σημερινής Βόρειας Ηπείρου καθώς και των Ελληνικών πόλεων που βρίσκονται κατά μήκος των Αδριατικών ακτών, αλλά για να γίνει η στρατιωτική συνεννόηση, επιβάλλεται να χρησιμοποιούν την Λατινική γλώσσα, η οποία έκτοτε έγινε απαραίτητο εργαλείο διοικητικών επικοινωνιών και δημοσίων σχέσεων. .............. Σε εποχές και μέρη όμως με υψηλό φρόνημα αντίστασης, οι Ρωμαίοι συγκροτούσαν και ένοπλα τμήματα με σκοπό αφ’ ενός την διατήρηση της τάξης στην περιοχή, αφ ‘ετέρου δε την διατήρηση της ελεύθερης επικοινωνίας στους δρόμους και προπαντός στις διαβάσεις των βουνών όπου και τα πιο ανυπότακτα στοιχεία. Αυτές οι στρατιωτικές ομάδες συγκροτούνταν από ντόπιους άντρες -οι οποίοι σαν αντάλλαγμα έπαιρναν κάποια χωράφια- και οι οποίοι αποκαλούνταν ¨armati¨ (αρμάτι), όρο που οι Βλαχόφωνοι στο πέρασμα των αιώνων έκαναν ¨αρμάτουλου¨ και ¨αρματόλι¨, τα οποία αργότερα ελληνοποιήθηκαν στα ¨αρματολός¨ και ¨αρματολοί¨. Είναι εξακριβωμένο ότι οι Ρωμαίοι χρησιμοποιούσαν ντόπιους Έλληνες ως φρουρούς, γιατί ούτε περίσσευμα δυνάμεων είχαν, ούτε την πρόκληση ή ενόχληση του ντόπιου πληθυσμού ήθελαν. Στο σημείο αυτό θα ήθελα να παραθέσω την άποψη του Μιχαήλ Χρυσοχόου ο οποίος ήταν αξιωματικός και χαρτογράφος του στρατού, και ο οποίος με την ιδιότητα του χαρτογράφου μελέτησε την μορφολογία της οροσειράς της Πίνδου, και τα παλιά τοπωνύμια και τις παραδόσεις των χωριών. Επίσης του είχε κάνει εντύπωση πως όλες οι εγκαταστάσεις των Βλάχων ήταν στην Πίνδο και στον Βαρνούντα. Το συμπέρασμα και αυτού ήταν ότι η πρώτη διαμόρφωση του λαού των Βλάχων προήλθε από τις οροφυλακές τις οποίες εγκατέστησαν οι Ρωμαίοι. Παρατηρεί ότι η οροσειρά της Πίνδου χωρίζει την Μακεδονία και την Θεσσαλία προς τα ανατολικά, και την Ιλλυρία και την Ήπειρο προς τα δυτικά. .........Η οροσειρά αυτή είναι παράλληλη προς την ανατολική ακτή του Αδριατικού πελάγους και αποτελεί μία «αμυντική γραμμή πρώτης τάξεως», την σημασία της οποίας είχαν αντιληφθεί οι Ρωμαίοι γι αυτό και θέλησαν να γίνουν οι κυρίαρχοί της. Με τον τρόπο που περιέγραψα η γλώσσα των Ρωμαίων (η γλώσσα των λεγεωνάριων) εξαπλώθηκε από την Ουαλία και την Ιβηρική χερσόνησο μέχρι και τα Βαλκάνια και την Αίγυπτο. Όσοι εκλατινίστηκαν την εποχή αυτή δέχτηκαν τους επόμενους αιώνες επιδρομές από νέους κατακτητές (Σλάβους, Γερμανούς, Άραβες), στις γλώσσες τους εισήχθησαν νέες λέξεις και έτσι τελικά φτάσαμε στη διαμόρφωση των σύγχρονων γλωσσών όπως η ιταλική, γαλλική, ισπανική, πορτογαλική, ελβετική, ρουμανική, αρωμανική. Η εκλατίνιση των πληθυσμών της Βαλκανικής κράτησε από το 167 π.Χ. μέχρι και το 397 μ.Χ. δηλ. μέχρι την εποχή του διαχωρισμού του Ανατολικού Ρωμαϊκού κράτους από το Δυτικό, τα δε λατινικά παρέμειναν η πρώτη επίσημη γλώσσα της Βυζαντινής αυτοκρατορίας μέχρι και την εποχή του Ηρακλείου".

Γραπτές Αναφορές και Ιστορικά Δεδομένα

Το 171 π.Χ ο ρωμαίος στρατηγός Παύλος Αιμίλιος κυριεύει την Ήπειρο και στη συνέχεια τη Θεσσαλία και τη Μακεδονία (168 π.Χ) που μαζί με τη νότιο Ιλλυρία αποτέλεσαν μια ρωμαϊκή επαρχία με το γενικό όνομα Μακεδονία.

146-120 πΧ έγινε η κατασκευή της via Εγνατία των Ρωμαίων, που έδιναν προτεραιότητα στη διάνοιξη στρατηγικών δρόμων και η οποία ξεκινούσε από την Επίδαμνο (Δυρράχιο) συνέχιζε στο Λυχνιδό (Οχρίδα), την Ηράκλεια, τη Πέλλα και στη πρώτη φάση κατέληγε στη Θεσσαλονίκη ενώ στη δεύτερη μέχρι την Κωνσταντινούπολη.

Οι Ρωμαίοι εγκατέστησαν ένοπλες φρουρές, τις οροφυλακές για τη φύλαξη των συνόρων και των επικίνδυνων οδικών κόμβων από επιθέσεις ιδίως στη ραχοκαλιά της Πίνδου και της Εγνατίας οδού.

Το 31 πΧ ιδρύθηκε η Νικόπολη από τον Οκταβιανό μετά τη ναυμαχία του Ακτίου (31 Σεπτεμβρίου 31 π.Χ.) σε ανάμνηση της νίκης του κατά του Μάρκου Αντωνίου και της Κλεοπάτρας. Από τους χρόνους του Αύγουστου το 31 π.Χ οι στρατιώτες για τις λεγεώνες του ανατολικού κράτους στρατολογούνται από τις χώρες της ελληνικής επιρροής και μειώνεται αισθητά η παρουσία του ρωμαϊκού στοιχείου στις επαρχίες της ανατολικής αυτοκρατορίας.

Την εποχή του Αδριανού 117μ.Χ, στις οροφυλακές των Ανατολικών επαρχιών, στρατολογούνταν ντόπιοι στρατιώτες, οι κλεισουροφύλακες και μόνο οι αξιωματικοί είναι Ρωμαίοι που κι αυτοί σιγά-σιγά τείνουν ν’ αφομοιωθούν από τους αυτόχθονες κατοίκους. Είχε δημιουργηθεί μια νέα πλέον πίστη στους στρατιώτες που κάθε άλλο παρά «ρωμαϊκό συμφέρον» υποστήριζαν. Γι αυτό ο αυτοκράτορας Καρακάλλας (211-217μ.Χ) ανακήρυξε σε Ρωμαίους πολίτες όλους τους μη ρωμαίους στρατιώτες. Romanus cives" (Edictum Antoninianum 212 μ.Χ.)

Έχουμε την πρώτη αναφορά στους Αρωμανικούς πληθυσμούς στα μέσα του 6ου αιώνα από τον Ιωάννη Λυδό " (Περί αρχών της Ρωμαίων πολιτείας, Ι Λυδού) ο οποίος αναφέρει εκλατινισμένους πληθυσμούς Ελλήνων στην Ήπειρο και τη Δυτική Μακεδονία και ιδίως στα όρη της Πίνδου και στις γύρω πεδιάδες : " Νόμος αρχαίος ήν, πάντα μεν τα οπωσούν πραττόμενα παρά τοις επάρχοις, τάχα δε και παρά ταις άλλαις των αρχών, τοις Ιταλών εκφωνείσθαι ρήμασιν. ου παραβαθέντος, ως είρηται, τα της ελαττώσεως προύβαινε. τα δε περί την Ευρώπην πρατόμενα, πάντα την αρχαιότητα διεφύλαξεν εξ ανάγκης δια το τους αυτής οικήτορας, και περ Έλληνας εκ του πλείστου όντας, τη των Ιταλών φθέγγεσθαι φωνή, και μάλιστα τους δημοσιεύοντας..".

Το 579-582 ο Θεοφύλακτος Σιμοκράττης περιγράφοντας μια εκστρατεία των Βυζαντινών κατά των Αβάρων στη Θράκη υπό τον στρατηγό Κομενίολο, σε κάποια στιγμή που το φορτίο ενός υποζυγίου έγειρε κάποιος δικος του φώναξε "τη επιχωρίω γλώσση, τόρνα, τόρνα, φράτρε". Η χρονική περίοδος που ακολουθεί θεωρείται κομβική καθώς φαίνεται ότι άρχισε η σταδιακή απομόνωση λατινόφωνων ελληνικών ομάδων προς τις ορεινές περιοχές όπως στη ραχοκαλιά της Πίνδου σε μια προσπάθεια ίσως επιβίωσής τους από τις βαρβαρικές επιδρομές. Η κινητοποίηση των βαρβαρικών φυλών στην Ευρώπη και την Ασία από τα τέλη του 5ου μ.Χ. αιώνα οφείλεται στη διάλυση του βασιλείου των Ούννων και τη μεγάλη μετανάστευση των λαών, των Γερμανικών φύλων (Γότθων, Ερούλων, Λομβαρδών κ.ά.) γεγονός το οποίο έδωσε στην Ευρώπη την εθνική φυσιογνωμία που έχει ως σήμερα. Οι Σλάβοι ήδη από το 500μ.Χ. είχαν μετακινηθεί από την αρχική τους πατρίδα και κατείχαν τη βόρεια όχθη του Δούναβη, από το Βελιγράδι ως τις εκβολές.

Οι πρώτες εισβολές των Σλάβων, οι οποίες δεν έλαβαν μεγάλες διαστάσεις, έγιναν από τη βασιλεία του Ιουστίνου Α΄ (518-527), έως την έναρξη της βασιλείας του Ιουστινιανού (527-565). Μέχρι εκείνη την εποχή το Βυζάντιο ακόμη μπορούσε με όπλα να υπερασπίσει τα σύνορά του. Για τη φύση των επιδρομών ο Βυζαντινός ιστορικός Προκόπιος μας πληροφορεί, ότι οι περιοχές από το Ιόνιο Πέλαγος ως τα προάστια της Κωνσταντινούπολης μαζί με την Ελλάδα κατακλυζόταν από Ούννους (Βουλγάρους), Σκλαβίνους και Άντες (ομάδες Σλάβων) σχεδόν κάθε χρόνο απ’την εποχή που ο Ιουστινιανός ανέλαβε τη Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία, οι οποίοι προξενούσαν ανείπωτα δεινά στους κατοίκους. Η περιοχή, που περιγράφει ο Προκόπιος, καλύπτει το μεγαλύτερο μέρος της Βαλκανικής χερσονήσου, ωστόσο αυτές οι ετήσιες καταστροφικές επιδρομές που γίνονταν με στόχο τη λεία, μετά τις οποίες οι βάρβαροι αποσύρονταν πέρα απ’το Δούναβη, περιορίζονταν αρχικά κυρίως στην ύπαιθρο και δεν κατέληγαν ακόμη σε μόνιμες εγκαταστάσεις Σλάβων στα Βαλκάνια.

Από το 550 μ.Χ. η διάρκεια των επιδρομών άρχισε να μεγαλώνει, οι Σλάβοι ξεχειμώνιαζαν πλέον στις κατακτημένες περιοχές, μερικές φορές καταλάμβαναν βυζαντινά φρούρια και πετύχαιναν να τα διατηρούν για ορισμένα χρόνια. Το βάθος στο οποίο έφταναν οι εισβολές των Σλάβων μαρτυρείται από το γεγονός ότι η τρίτη οχυρωμένη ζώνη έφτανε βαθιά στο εσωτερικό της χερσονήσου και εκτεινόταν νότια μέσω της Μακεδονίας και της Θεσσαλίας μέχρι τις Θερμοπύλες και τον Ισθμό της Κορίνθου. Ο Ιωάννης ο Εφέσιος περιγράφει το έτος 584 μΧ: «Αυτό το ίδιο έτος…ήταν ξακουστό επίσης για την επιδρομή ενός απαίσιου λαού, με τ’όνομα Σλάβοι, που κατέκλυσε ολόκληρη την Ελλάδα, και τη χώρα των Θεσσαλονικέων, κι όλη τη Θράκη, και κυρίεψε πόλεις, και κατέλαβε πολυάριθμα φρούρια, και κατέστρεψε κι έκαψε, και σκλάβωσε το λαό, κι έγινε κύριος όλης της υπαίθρου, κι εγκαταστάθηκε σ’αυτή διά της βίας, και κατοίκησε σ’αυτή σα να ήταν δική του χωρίς φόβο. Κι ως τώρα έχουν παρέλθει τέσσερα χρόνια, κι ακόμη, επειδή ο βασιλιάς είναι μπλεγμένος στον πόλεμο με τους Πέρσες κι έχει στείλει όλες τις δυνάμεις του στην Ανατολή, ζουν με την άνεσή τους στην χώρα …». Οι Σλάβοι παρουσιάζονται ως ικανοί στρατιώτες, και δεν εμφανίζονται πια ως περαστικοί παρείσακτοι, οι οποίοι αφού ολοκληρώσουν τις επιδρομές τους επιστρέφουν στις πατρίδες τους.

Η κατάκτηση της Βαλκανικής χερσονήσου από τους Σλάβους φαίνεται να πραγματοποιήθηκε κυρίως κατά τη βασιλεία του Φωκά (602-610) και στα πρώτα χρόνια της βασιλείας του Ηρακλείου (610-641). Ο τελευταίος εκείνη την εποχή έθεσε τέλος στη διγλωσσία που υπήρχε ανάμεσα στην κρατική διοίκηση και τον στρατό που χρησιμοποιούσαν τη λατινική και τις ευρείες λαϊκές μάζες της Ρωμαϊκής Ανατολής, και καθιέρωσε την ελληνική επίσημη γλώσσα της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας. Για τους Αρωμανικούς πληθυσμούς όμως ήταν αργά καθώς η επιδρομή των εισβολέων τους ώθησε στην απομόνωσή τους στα δυσπρόσιτα βουνά, στον ασφαλή νομαδοκτηνοτροφικό τρόπο διαβίωσης μακριά από τα κέντρα εξουσίας. Οι επιδρομές των Σλάβων φαίνεται ότι διήρκεσαν περίπου δύο δεκαετίες. Τότε ήταν προφανώς η περίοδος που εγκαταστάθηκαν και στην Πελοπόννησο. Μερικές δεκαετίες αργότερα στις όχθες του Δούναβη εμφανίζονται οι Βούλγαροι.Μετά τη σύσταση του Βουλγαρικού κράτους οι Βούλγαροι ηγήθηκαν των επιδρομών των Σλαβικών φύλων στην Ελλάδα. Μόνο σε ορισμένες παραθαλάσσιες περιοχές και σε απροσπέλαστα βουνά μπόρεσαν να διατηρηθούν οι προϋπάρχοντες πληθυσμοί. Ο Ισίδωρος της Σεβίλλης έγραψε χωρίς σχεδόν να υπερβάλλει ότι στην αρχή της βασιλείας του Ηρακλείου «οι Σλάβοι πήραν την Ελλάδα απ’τους Ρωμαίους». Επιπλέον, η εγκατάσταση των Σλάβων στη γραμμή Ιλλυρικού – Δούναβη συνέβαλε στην αποξένωση μεταξύ του Ελληνικού και του Λατινικού μισού της Χριστιανοσύνης. Για όσο διάστημα κατοικούσε στο Ιλλυρικό ένας αρκετά μεγάλος λατινόφωνος πληθυσμός συμβιώνοντας ειρηνικά με τους Έλληνες, κι οι διαβαλκανικοί δρόμοι μεταξύ Κωνσταντινούπολης και Ρώμης παρέμειναν ανοιχτοί, η Βαλκανική Χερσόνησος αποτελούσε μια γέφυρα μεταξύ του Βυζαντίου και του Λατινικού κόσμου. Η Λατινική, που μέχρι αυτή την εποχή ήταν η επίσημη γλώσσα της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας, αντικαταστάθηκε στο πρώτο μισό του 7ου αι. από την Ελληνική και γρήγορα σχεδόν ξεχάστηκε. Οι Σλάβοι δεν ήταν λαός νομαδικός, αλλά είχαν μόνιμη κατοικία και ασχολούνταν κυρίως με τη γεωργία και την κτηνοτροφία. Έφτασαν στην Ελλάδα ως συγκροτημένοι γεωργοί και το μεγαλύτερο ποσοστό του πληθυσμού ασχολήθηκε με αγροτικές εργασίες.

Φοβερή επιδημία πανούκλας το διάστημα 746-747 επιτείνει την απομόνωση των φυλετικών ομάδων.

Το 976 έχουμε την πρώτη γραπτή αναφορά στο όνομα βλάχος, από τον Ι Σκυλίτση όπου αναφέρεται στη δολοφονία του αδελφού του τσάρου των Βουλγάρων Σαμουήλ "τούτων δε των τεσσάρων αδελφών Δαβιδ μεν ευθύς απεβίω, αναιρεθείς μέσον καστορίας και Πρέσπαςκατά τα λεγόμενας καλάς Δρυς πρατινών Βλάχων οδιτών" (Ι. Σκυλίτσης, Synopsis Historiarum, 1973).

Το 980 ο αυτοκράτορας Βασιλείος Β΄ τοποθετεί το Λαρισαίο πρόκριτο Νικολιτσά αρχηγό των Βλάχων της Ελλάδας "γινώσκουσα δε η βασιλεία μου ότι από του μακαρίτου μου πατρός έχεις τούτο δια χρυσοβούλου, αντί των εξκουβιτών, δωρείται σε την αρχήν των Βλάχων Ελλάδος" (Ανωνύμου, Λόγος νουθετητικός προς Βασιλέα, Πετρούπολις 1896). Το γεγονός αυτό δηλώνει ότι οι Βλάχοι της Θεσσαλίας βρισκόταν υπό τη βυζαντινή εξουσία αν και είναι άγνωστο αυτοί οι λατινόφωνοι κάτοικοι από που ακριβώς προέρχονται και πια ακριβως διάλεκτο μιλούν.

Η Άννα Κομνηνή όταν αναφέρεται στις επιχειρήσεις του αυτοκράτορα Αλεξίου Α΄ εναντίον των Κουμάνων (1094-1095) αναφέρεται για πρώτη φορά στους Βλάχους ως σημαντικό στοιχείο στην οροσειρά τπου Αίμου. Η ίδια όμως αναφέρει στο έργο της “Αλεξιάς” μας επιβεβαιώνει γράφοντας ότι “οπόσοι τον νομάδα βίον είλοντο, βλάχους τούτους καλεί η κοινή διάλεκτος”.

Ο Κεκαυμένος στο "Στρατηγικόν" του περιέγραψε πολεμοχαρείς Βλάχους γύρω από τα Τρίκαλα και τη Λάρισσα "Ουδέποτε εφύλαξε πίστιν [το γένος των Βλάχων] πρός τινα ουδέ προς τους αρχαιοτέρους βασιλείς των Ρωμαίων. Πολεμηθέντες παρά τoυ βασιλέως Tραΐανoύ και παντελώς εκτριβέντες, εάλωσαν ... ούτοι γαρ εισίν οι λεγόμενοι Δάκαι και Βέσοι ώκουν δε πρότερον πλησίον του Δανουβίου ποταμού και του Σάου, ... ένθα νυν Σέρβοι αρτίως οικουσιν, εν οχυροίς και δυσβάτoις τόποις. Τούτοις θαρρούντες υπεκρίνοντο αγάπην και δούλωσιν προς τους αρχαιοτέρους των Ρωμαίων βασιλείς και εξερχόμενοι των οχυρωμάτων ελεΐζοντο τας χώρας των Ρωμαίων όθεν αγανακτήσαντες κατ' αυτών, ως είρηται, διέφθεφαν αυτούς οι και εξελθόντες των εκείσε διεσπάρησαν εν πάση τη Ηπείρω και Μακεδονία, οι δε πλείονες αυτών ώκησαν την Ελλάδα ... " (Κεκαυμένος, έζησε τον ΙΑ' αιώνα). Στην αναφορά αυτή μπορεί κάποιος να διατυπώσει δύο προβληματισμούς. 1) Πολεμοχαρείς ομάδες Βλάχων που όμως ασκούσαν και νομαδοκτηνοτροφικό τρόπο διαβίωσης μετακινούμενοι ανάλογα με τις πιέσεις των εισβολέων δεν συμβαδίζει 2) πόσο παλιό είναι αυτό το γένος που ώφειλε αλλά δεν απέδιδε "πίστιν" στους αρχαιοτέρους βασιλείς των Ρωμαίων αλλά παρόλα αυτά ωμιλεί (εάν ωμιλεί) την λατινική διάλεκτο και ποια λατινική διάλεκτο; Επιπλέον ο Βενιαμίν εκ Τουδέλλης, ισπανός ραβίνος του 12ου αιώνα, υποψιάζεται πως τουλάχιστον οι ληστές Βλάχοι της Θεσσαλίας είχαν εβραϊκή καταγωγή γιατί ενώ λήστευαν τους Εβραίους, τους αποκαλούσαν αδέλφια και δεν τους σκότωναν όπως τους Ελληνες.

Κατά την Τουρκοκρατία οι Βλάχοι εμφανίζονται ως ένας άρτια συγκροτημένος πληθυσμός με ευρεία κατανομή στα βαλκάνια. Είναι υπό την προστασία της Βαλιντέ σουλτάνας (δηλαδή της μητέρας του Σουλτάνου), γεγονός που τους εξασφαλίζει σχετική ανεξαρτησία με καταβολή ασήμαντου σχετικά φόρου. Φτιάχνουν τα περίφημα τσελιγκάτα, τα αρματολίκια, τους βρίσκουμε κτηνοτρόφους, αγωγιάτες, βιοτέχνες, τεχνίτες κι εμπόρους.

Κατά τον 16ο - 17ο αι. μ.Χ. οργανώνονται αρκετές βλάχικες κοινότητες οι οποίες και ακμάζουν πάρα πολύ (Μέτσοβο, Καλλαρύτες, Ζαγόρι). Από όλες αυτές ιδιαίτερη σημασία έχει η πόλη της Μοσχόπολης (ή Βοσκόπολης), κοντά στη σημερινή Κορυτσά, όπου ιδρύεται και το πρώτο ελληνικό τυπογραφείο γύρω στα 1730, ιδρύεται η Νέα Ακαδημία του Πλάτωνα, και λειτουργεί τυπογραφείο όπου τυπώνονται τα πρώτα ελληνικά βιβλία. Αρχίζει και σχηματίζεται μια αστική τάξη Αρμάνων (Βλάχων) στα βαλκάνια που έδωσε φοβερή ώθηση στα γράμματα το εμπόριο και τον πολιτισμό (Ν. Μέρτζος, Α. Κουκούδης).

Κατά τον 18ο αι. μ.Χ. με την ανάπτυξη του εμπορίου πολλοί Βλάχοι μεταναστεύουν στις Ρωσία, Ουγγαρία, Αυστρία, Σερβία και φυσικά στις παραδουνάβιες ηγεμονίες (Βλαχία, Μολδαβία, οι οποίες το 1859 ενώνονται για να φτιάξουν τη σύγχρονη Ρουμανία), οι οποίες την εποχή εκείνη είναι ημιαυτόνομες περιοχές. Εκεί οι Βλάχοι αποτελούν την αστική τάξη μαζί με τους Φαναριώτες (επιφανείς Έλληνες από το Φανάρι της Κωνσταντινούπολης που αποτελούν την άρχουσα τάξη). Η άνθηση αυτή των Βλάχικων κοινοτήτων διακόπτεται με τη διάλυση της Οθωμανικής αυτοκρατορίας και τη δημιουργία των εθνικών κρατών που βρίσκει τους Βλάχους διασκορπισμένους σε όλη την βαλκανική. Μέχρι το 1850 κανείς δεν αμφισβητεί την ελληνικότητα των Αρμάνων βλάχων. Χαρακτηριστικά το Οθωμανικό κράτος στις στατιστικές του συμπεριλαμβάνουν τους Αρμάνους μαζί με τους υπόλοιπους Έλληνες ενώ οι ίδιοι ποτέ δεν θέλησαν από μόνη τους να διαφοροποιηθούν ως ξεχωριστό έθνος μη νιώθοντας ότι έχουν διαφορετική εθνική συνείδηση από τους Έλληνες..

Από το 1850 έως και το 1877 είχε αναπτυχθεί μια ρουμανική δραστηριότητα προσάρτησης των Αρωμανικών πληθυσμών στη Ρουμανία με τη μορφή ενός ανεξάρτητου κρατιδίου με πρωτεργάτη το ρουμανόφρωνα Απόστολου Μαργαρίτη (Apostol Margarit). Εν τω μεταξύ το Οθωμανικό κράτος το 1905 αρκετά συρρικωμένο, υπό την πίεση της Αυστρίας και της Ουγγαρίας αναγνωρίζει το Αρμάνικο έθνοs, "Aromanian millet" στην Κωνσταντινούπολη υπό τον Σουλτάνο Abdul Hamid τον δεύτερο.

Την ίδια περίοδο η Ελλάδα είχε μεγαλώσει τα συνορά της αλλά έπερεπε να τα διατηρήσει κυρίως από τις βλέψεις της Βουλγαρίας. Τότε ο Ε. Βενιζέλος αναγνωρίζει Ρουμανοβλαχική μειονότητα στην Ελλάδα(;) Συγκεκριμένα τον Ιούλιο 1913 υπογράφεται στην Ρουμανία η Συνθήκη του Βουκουρεστίου μεταξύ Βενιζέλου και Titu Maiorescu, η οποία μεταξύ άλλων παρέχει πλήρη αυτονομία εις τα Κουτσοβλαχικά σχολεία και Εκκλησίες της Ελλάδος. Η σχετική διπλωματική διακοίνωση προς την Ρουμανική κυβέρνηση που υπογράφεται από τον πρωθυπουργό Ελευθέριο Βενιζέλο αναφέρει τα εξής:

"Εν Βουκουρεστίω τη 23η Ιουλίου 1913 Προς τον πληρεξούσιον της βασιλικής Ρουμανικής Κυβερνήσεως εν τη εν Βουκουρεστίω Συνδιασκέψει:

Η Ελλάς συγκατατίθεται να παράσχει αυτονομίαν εις τας των Κουτσοβλάχων Σχολάς και εκκλησίας τας ευρισκομένας εν ταις μελλούσαις ελληνικαίς κτήσεσι και να επιτρέψει την σύστασιν επισκοπής διά τους Κουτσοβλάχους τούτους, της Ρουμανικής κυβερνήσεως δυναμένης να επιχορηγή υπό την επίβλεψιν της ελληνικής κυβερνήσεως, τα ειρημένα ενεστώτα και μέλλοντα θρησκευτικά και εκπαιδευτικά ιδρύματα".

Όπως επισημαίνει και ο δημοσιογράφος Ν Μέρτζος η Ελλάδα τότε είχε σχεδόν διπλασιατεί και έπρεπε ο Βενιζέλος οπωσδήποτε να κατοχυρώσει τα νέα σύνορα κυρίως σε ότι αφορούσε τη Βουλγαρία έχοντας με το μέρος του το διαμεσολαβητή δηλ τη Ρουμανία. Η Ελλάδα έπρεπε να απολέσει κάτι και επιλέγει ως Ιφιγένεια να θυσιάσει τους Αρωμανικούς πληθυσμούς. Κάτι που έγινε και 10 χρόνια αργότερα, στις 29 Σεπτεμβρίου 1923, όπου ο Βενιζέλος υπογράφει για την Ελλάδα στις Σέβρες της Γαλλίας, ακόμα μία ιστορική συνθήκη, γνωστή ως Συνθήκη περί προστασίας των εθνικών μειονοτήτων (Συμπλήρωμα της Συνθήκης των Σεβρών του 1920), που παρέχει επιπρόσθετη προστασία στις Βλαχικές κοινότητες της Ηπείρου. Στο σχετικό άρθρο 12 αναφέρονται τα εξής: "Η Ελλάς συμφωνεί να παραχωρήσει υπό τον έλεγχο του ελληνικού κράτους, εις τας Βλαχικάς κοινότητας της Πίνδου, τοπική αυτονομία ως προς τα θρησκευτικά ή σχολικά ζητήματα"

Τελικά το μόνο που ΄συνέβη ήταν "λίγα σχολεία με πολλούς ρουμανίζοντες δασκάλους αλλά δίχως μαθητές" όπως χαρακτηριστικά αναφέρει ο Αθανάσιος Χρυσοχόου.

Στον πόλεμο του ’40 μετά την πλήρη κατάληψη της Ελλάδας εκδηλώνεται έντονη δραστηριότητα των Ρουμανιζόντων στα βλαχοχώρια με επίκεντρο την Λάρισα που δημιουργείται κίνηση γαι την δημιουργία ανεξάρτητου Βλάχικου κράτους (¨Πριγκιπάτο της Ηπείρου¨) που θα περιλαμβάνει την Δυτ. Μακεδονία, την Ήπειρο και την Θεσσαλία μέχρι τον Δομοκό. Για το σκοπό αυτό ιδρύθηκε στην Λάρισσα με επικεφαλής τους Αλκ. Διαμάντη, Νικ. Ματούση και Βασ. Ραπουτίκα η 5η Ρωμαϊκή Λεγεώνα. Στις 6 Ιανουαρίου 1942 με πρωτοβουλία του Ευάγγελου Αβέρωφ γίνεται μία δήλωση στην οποία τονίζεται η ελληνικότητα των Βλάχων και η οποία σηματοδοτεί την έναρξη της αντίστασης.

Οι Ρουμανικές εκκλησίες και τα σχολεία λειτούργησαν στην Ελλάδα μέχρι και το 1944 επειδή στη Ρουμανία κλείσανε τα ελληνικά σχολεία. Καταργήθηκαν το 1945 μετά την κομμουνιστικοποίηση της Ρουμανίας και την άρση της υποστήριξης προς την Ρουμανοβλαχική μειονότητα στην Ελλάδα. Ο κυριότερος λόγος που "ξεφούσκωσε" όμως τα μεγαλεπήβολα σχέδια των ρουμανοφρόνων ήταν οι ίδιοι οι Αρμάνοι. Τελικά είτε εξαιτίας της άγνοιας του Βενιζέλου για την συνεχή ιστορική παρουσία των Αρμάνων στην Ελλάδα, που όπως αναφέρθηκε προϋπήρξαν του Ρουμανικού κράτους, είτε επειδή ηθελημένα θυσίασε ένα μέρος των Ελλήνων στο βωμό των διαπραγματεύσεων, τελικά εκ των πραγμάτων αποδείχθηκε ότι η συμφωνία δεν μπορούσε να επικυρώσει κάτι που δεν υφίστατο. Η συμμετοχή των ίδιων των Αρωμανων σε αυτή την προσπάθεια εκρουμανισμού υπήρξε ασθενής προς μεγάλη απογοήτευση των ρουμάνων ιθυνόντων και παρόλα τα οικονομικά οφέλη που πρόσφεραν. Οι κάτοικοι που "εξαγοράστηκαν" και μετανάστευσαν στη γη της Επαγγελίας εξαπατήθηκαν αλλά λίγοι μπόρεσαν να γυρίσουν πίσω. Οι Αρμάνοι της Ελλάδας είχαν σε αυτόν τον αγώνα πολύτιμη βοήθεια από τους επιφανείς Έλληνες Βλάχους λόγιους και ευεργέτες.

Τελικά οι Αρμάνοι της Ελλάδας κατάφεραν να διατηρήσουν την ελληνική τους ταυτότητα με φανατισμό παλεύοντας με όλους τους εχθρούς της Ελλάδας και σήμερα η γνώση της ιστορίας δεν αφήνει πολλά περιθώρια για "χειραγώγησή μας" από κανένα προπαγανδιστικό κίνημα όπως δυστυχώς μπορεί να συμβεί στις γείτονες χώρες της Αλβανίας και των Σκοπίων. Το μόνο θέμα πια είναι το "ιερό χρέος" των απογόνων των Αρμάνων της Ελλάδας με σύμμαχο την ιστορία και τις σύγχρονες επιστήμες (γλωσσολογία, γενετική) να αποκαταστήσουν την αλήθεια για μια παρεξηγημένη και πολύ ταλαιπωρημένη ομάδα ανθρώπων που επέμενε ελληνικά ακόμα και όταν το επίσημο κράτος τους χρησιμοποίησε ως εξιλαστήρια θύματα.

Αρωμούνοι - Βλάχοι

Σούρπη 1895

Ἀναστάσης Κ. Πηχιών *

Γιὰ πολλὰ θέματα, πού ἀφοροῦν ἄμεσα τὸν Ἑλληνισμό, ὑπάρχει δυστυχῶς σὲ μεγάλο μέρος τοῦ πληθυσμοῦ τῆς χώρας, ἀλλὰ καὶ σὲ πολλοὺς ἀπὸ τοὺς ἁρμοδίους, πού χειρίζονται τὰ ἐθνικὰ θέματα, ἂν ὄχι τέλεια ἄγνοια, τουλάχιστον ἐλλειπῆς γνῶσις αὐτῶν, ἡ ὁποία ὀφείλεται εἴτε σὲ ἄγνοια τῆς ἱστορίας τοῦ τόπου μας, εἴτε σὲ παραπληροφόρηση πολλάκις μάλιστα ἐσκεμένη. 

Ἕνα ἀπὸ τὰ ἐθνικὰ αὐτὰ θέματα ἦταν ἀπὸ πεντηκονταετίας καὶ πλέον τὸ ζήτημα τῆς περιοχῆς τῶν Σκοπίων, τὸ ὁποῖο μόλις πρόσφατα ἀφύπνισε τὸν Ἑλληνισμό, μετὰ τὴν διάλυση τῆς Γιουγκοσλαβίας καὶ τὴν ἀνακήρυξη ὡς ἀνεξαρτήτου κράτους τῆς Π.Γ.Δ.Μ. Καὶ τώρα ἀκόμη ὁ πολὺς κόσμος εἶναι ἀπληροφόρητος γιὰ τὸ πραγματικὸ πρόβλημα τῆς ὀνομασίας τῆς Δημοκρατίας αὐτῆς καὶ τὰ παρελκόμενα ζητήματα πού θὰ ἀνακύψουν ἐὰν ὀνομασθεῖ ¨ Δημοκρατία τῆς Μακεδονίας ¨.

Ἕνα ἄλλο ζήτημα, πού ἀνέκυψε ἐκ τοῦ μηδενὸς ἀπὸ τὰ μέσα τοῦ προηγουμένου αἰῶνος, εἶναι τὸ Κουτσοβλαχικό, τὸ ὁποῖο μᾶς δημιούργησε ἀρκετὰ προβλήματα κατὰ τὴν διάρκεια τοῦ Μακεδονικοῦ Ἀγῶνος καὶ ἀργότερα κατὰ τὰ χρόνια τῆς Ἰταλικῆς κατοχῆς, ἔχει ἀδρανήσει τὰ τελευταῖα χρόνια λόγω τοῦ ὅτι ἡ Ρουμανία, ἡ ὁποία τὸ δημιούργησε, βρίσκεται σὲ ἀδύναμη πολιτικὴ καὶ οἰκονομικὴ θέση ὥστε νὰ προβάλει αἰτήματα στὸ ἐξωτερικό, δὲν ἀποκλείεται ὅμως στὸ μέλλον ¨φίλοι¨ καὶ ἐχθροὶ νὰ τὸ ἀναστήσουν καὶ νὰ θέσουν πρόβλημα βλάχικης μειονότητας στὸν Ἑλληνικὸ χῶρο, μὲ τὸν ἰσχυρισμὸ ὅτι δῆθεν οἱ Βλάχοι δὲν εἶναι Ἕλληνες ἀλλὰ ἀποτελοῦν ἰδιαιτέρα ἐθνότητα. Γι αυτὸ πρέπει τόσο οἱ χειριζόμενοι τὰ ἐθνικά μας θέματα, ὅσο καὶ ὁ πολὺς λαὸς νὰ γνωρίζει τί ἀκριβῶς εἶναι οἱ ἀδελφοί μας Κουτσόβλαχοι ὥστε νὰ ἀντιδροῦν ἄμεσα καὶ ἀποτελεσματικὰ στὶς πιθανὲς δολοπλοκίες τῆς ξένης προπαγάνδας. Δυστυχῶς ἐλάχιστοι εἶναι αὐτοὶ πού γνωρίζουν πῶς ἔχει ἀκριβῶς τὸ Κουτσοβλαχικό, πῶς δημιουργήθηκε, τὴν ἱστορία του, τὶς φάσεις πού πέρασε καὶ τί προβλήματα μᾶς δημιούργησε. Οἱ πλεῖστοι, ἀκόμη καὶ μορφωμένοι ἄνθρωποι, ἀγνοοῦν παντελῶς τὸ θέμα ἤ εἶναι παραπληροφορημένοι. 

Θὰ προσπαθήσω νὰ παρουσιάσω συνοπτικὰ τὸ ὅλο θέμα.

Βλάχοι ἤ Ἀρμάνι, Ἀρμοῦνοι ἤ Ἀρωμουνοι ὅπως οἱ ἴδιοι αὐτοαποκαλοῦνται, εἶναι τὸ τμῆμα ἐκεῖνο τῶν διγλώσσων Ἑλλήνων, οἱ ὁποῖοι ἐκτὸς ἀπὸ τὴν Ἑλληνικὴ γλῶσσα ὁμιλοῦν καὶ λατινογενὲς γλωσσικὸ ἰδίωμα προερχόμενο ἀπὸ τὴν δημώδη λατινικὴ γλώσσα τῆς Ἀνατολῆς, ἐμπλουτισμένο μὲ λέξεις τουρκικές, σλαβικὲς καὶ κυρίως ἑλληνικές. 

Βλάχοι ἐπίσης ἦταν ὅλοι οἱ ὑπήκοοι τῆς Ρωμαϊκῆς αὐτοκρατορίας, ἀπὸ τὴν Βρετανία μέχρι τοῦ Βοσπόρου, ὁπού διαπιστώνεται χρῆσις Ρωμανικῆς ( λατινογενοῦς ) γλώσσας, ὅπως τῶν Οὐαλλῶν στὴν Βρεταννία, τῶν Βαλλόνων στὸ Βέλγιο, τῶν Δάκων καὶ Γετῶν στὴν Δακία ( νῦν Ρουμανία ), σὲ μιὰ περιοχὴ τῆς Ἐλβετίας τὴν Βαλαισία ( γάλλ. Vallais ), ὄπου ὁμιλεῖται μιὰ Ρωμανικὴ διάλεκτος, καὶ τῶν Βλάχων τῆς πρώην Γιουγκοσλαβίας, οἱ ὁποῖοι καλοῦνται Τσιντσάροι.

Ἡ πρώτη σημασία τοῦ ὀροῦ Βλάχος εἶναι λατινόφωνος καὶ ἡ ἐτυμολογία τῆς λέξεως προέρχεται ἀπὸ τὴν γερμανικὴ ρίζα ¨ Wαlch, Walach ¨, ἡ ὁποία κατὰ μίαν ἐκδοχή, προῆλθε ἀπὸ τοὺς πρώτους λατινόφωνους, πού συνήντησαν τὰ γερμανικὰ φύλα καὶ οἱ ὁποῖοι ἦταν ἡ ἀναφερόμενη ἀπὸ τὸν Καίσαρα γαλατικὴ φυλὴ Volcae καὶ κατὰ τὸν Στράβωνα Οὐόλκαι. Ἔτσι στὴν Ἀγγλία οἱ λατινόφωνοι ὀνομάσθηκαν Welsh ( Οὐαλλοὶ ), στὴν Γαλλία καὶ τὸ Βέλγιο Wallons ( Βαλλόνοι ), κ.λ.π. Οἱ Σλάβοι μετέτρεψαν τὸ Walch σὲ Wlach καὶ ἀπʼ αὐτοὺς μεταδόθηκε ἡ λέξις Βλάχος στὴν Νοτιοανατολικὴ Εὐρώπη καὶ τὴν Ἀνατολικὴ Ρωμαϊκὴ Αὐτοκρατορία πολὺ ἀργότερα, κατὰ τὸν 10ον μ. Χ. αἰώνα.

Οἱ ὑπήκοοι τῆς Ἀνατολικῆς Ρωμαϊκῆς Αὐτοκρατορίας ἑλληνόφωνοι ἤ λατινόφωνοι ἐκαλῦντο Ρωμαῖοι καὶ μετὰ τὴν κατάλυση αὐτῆς ἀπὸ τοὺς ‘Οθωμανούς, οἱ μὲν ἑλληνόφωνοι καλοῦνται Ρωμιοί, οἱ δὲ λατινόφωνοιἈρμάνι ἡ Ἀρωμοῦνοι, λέξις πού προέρχεται ἀπὸ τὸ λατινικὸ Romanus μὲ τὸ ἑλληνικὸ προθετικὸ ἀ καὶ σημαίνει Ρωμιός. 

Βέβαια ὅλοι αὐτοὶ οἱ λαοὶ οἱ ὁποῖοι ὁμιλοῦν Ρωμανικὴ ( λατινογενῆ ) διάλεκτο δὲν ἔχουν καμία φυλετικὴ σχέση μεταξύ τους, κανένας δὲ δὲν μπορεῖ νὰ ἰσχυρισθεῖ, ὅτι οἱ Οὐαλλοὶ ἡ οἱ Βαλλόνοι εἶναι ἀδέλφια μὲ τοὺς Ρουμάνους ἡ μὲ τοὺς Ἀρωμούνους τῆς Πίνδου καὶ τῆς Θεσσαλίας. Τὸ ἴδιο καὶ οἱ Ρουμάνοι δὲν ἔχουν καμίαν σχέσιν μὲ τοὺς Οὐαλλούς, τοὺς Βαλλόνους καὶ τοὺς δικούς μας Ἀρωμούνους. Ἁπλῶς καὶ μόνον ὅλοι αὐτοὶ ὁμιλοῦν ἕνα λατινογενὲς ἰδίωμα. 

Ὅταν στὰ μέσα τοῦ παρελθόντος αἰῶνος τὸ νεοσύστατο τότε Ρουμανικὸ κράτος ἀνακάλυψε ὅτι στὴν Μακεδονία, τὴν Ἤπειρο καὶ τὴν Θεσσαλία ὑπάρχει ἕνας πληθυσμός, ὁ ὁποῖος ὁμίλει μιὰ διάλεκτο λατινογενῆ ὁμοιάζουσα μὲ τὴν Ρουμανικὴ γλώσσα, βρῆκε τὴν εὐκαιρία γιὰ ἰδεολογικοὺς καὶ πολιτικοὺς λόγους νὰ καλλιεργήσει τὴν ἰδέα ὅτι δῆθεν οἱ Ἀρωμοῦνοι - Βλάχοι ( ἤ Κουτσόβλαχοι ) τῶν περιοχῶν αὐτῶν εἶναι ἀδελφοί τους. 

Ἡ Ρουμανία ἦταν τότε ἕνα νεοσύστατο πλούσιο κράτος, πού προῆλθε ἀπὸ τὴν ἕνωση τῶν παριϊστρίων ἡγεμονιῶν, Βλαχίας καὶ Μολδαβίας, χωρὶς ὅμως ἱστορία, δικό της πολιτισμό, πνευματικὴ καὶ καλλιτεχνικὴ κίνηση, γιατί ὅλα προήρχοντο ἀπὸ τοὺς ἐγκατεστήμενους ἐκεῖ Ἕλληνας, καὶ χωρὶς ἐθνικὰ ἰδεώδη. Ὅταν λοιπὸν ὁρισμένοι ἰδεολόγοι Ρουμάνοι ἀνεκάλυψαν τοὺς Βλαχόφωνούς της Ὀθωμανικῆς τότε αὐτοκρατορίας καὶ τοὺς παρουσίασαν στὸν Ρουμανικὸ λαὸ ὡς ἀδελφούς, οἱ ὁποῖοι στενάζουν κάτω ἀπὸ τὸν Τουρκικὸ ζυγό, ἀναπτύχθηκε στὴ Ρουμανία ἕνας συναισθηματισμὸς γιὰ τοὺς ἀλύτρωτους ἀδελφοὺς καὶ ἡ αἴσθησις ὅτι ἡ Ρουμανία εἶναι μεγάλη χώρα μὲ πληθυσμοὺς δικούς της καὶ σὲ ἄλλες χῶρες, καὶ ὅτι ἔχει καὶ αὐτὴ μιὰ προϊστορία. Ὁ ἐθνικισμὸς καὶ ὁ μεγαλοϊδεατισμός, ὁ ὁποῖος ἦταν τὴν ἐποχὴ ἐκείνη ἀνεπτυγμένος σ΄ὅλες τὶς χῶρες τῆς Εὐρώπης, καλλιεργήθηκε καταλλήλως ἀπὸ ὁρισμένους μεγαλοϊδεάτες Ρουμάνους καὶ βρῆκε πρόσφορο ἔδαφος στὶς λαϊκὲς μάζες. Ἀμιγεῖς Ρουμανικοὶ πληθυσμοὶ στὴν Βεσσαραβία καὶ στὴν Τρανσυλβανία εὐρίσκοντο ὑπὸ ξένη κυριαρχία, τὴν Ρωσικὴ καὶ τὴν Αὐστριακὴ ἀντιστοίχως. Ἡ πολιτικὴ ἐξουσία τῆς Ρουμανίας ἀνίσχυρη νὰ ἔλθει σὲ σύγκρουση μὲ τὶς δύο αὐτὲς Μεγάλες Δυνάμεις καὶ νὰ ἀπαιτήσει τὴν ἐνσωμάτωση τῶν Ρουμανικῶν αὐτῶν πληθυσμῶν στὸ Ρουμανικὸ κράτος, πού ζητοῦσε ὁ λαός, ἐξέτρεψε τὸ ἐθνικὸ λαϊκὸ αἴσθημα πρὸς τοὺς βλαχόφωνους κατοίκους τῆς Μακεδονίας,Ἠπείρου καὶ Θεσσαλίας, οἱ ὁποῖοι ἐπειδὴ ὁμιλοῦν τὸ λατινογενὲς ἰδίωμα τὸ ὁποῖο ὁμοιάζει μὲ τὴν Ρουμανικὴ γλῶσσα εἶναι δῆθεν ἀδελφοί τους Ρουμάνοι. Ἐπίσης ἡ Ρουμανικὴ πολιτικὴ ἐπεδίωκε τὸν προσεταιρισμὸ τῶν Βλάχων - Ἀρωμούνων καὶ γιὰ νὰ ἀξιοποιήσει τὸ ἐμπορικὸ καὶ γενικὰ τὸ ἐπιχειρηματικὸ δυναμισμό τους . Αὐτὰ ἦταν τὰ ἀρχικὰ αἰτία τῆς Ρουμανικῆς πολιτικῆς, ἡ ὁποία ἐκ τοῦ μηδενὸς δημιούργησε τὸ Κουτσοβλαχικὸ ζήτημα. Ἐν συνέχεια, ὑπεισῆλθαν καὶ ἄλλοι παράγοντες, κατὰ τὴν ὅλη πορεία τῶν Ρουμανικῶν διεκδικήσεων, ὅπως οἰκονομικοί, γιατί πολλοὶ ἀπὸ τοὺς ἰθύνοντες Ρουμάνους βρῆκαν ἕναν εὔκολο τρόπο πλουτισμοῦ ἀπὸ τὰ τεράστια κονδύλια, πού διέθεται ἡ Ρουμανικὴ κυβέρνησις γιὰ τὴν προπαγάνδα, καὶ καλλιεργοῦσαν τὴν ἰδέα στὸν ἁπλὸ λαὸ περὶ τῶν ἀδελφῶν τους Βλάχων, ἀλλὰ καὶ πολιτικοί. Πὰρ΄ ὅλο πού ἡ Ρουμανικὴ κυβέρνησις ἤξερε ὅτι δὲν ἦταν δυνατὸν νὰ ἐνσωματώσει στὸ Ρουμανικὸ κράτος πληθυσμούς, ἔστω καὶ ἂν κατόρθωνε μὲ τὴν προπαγάνδα της νὰ τοὺς παρασύρει στὸν Ρουμανισμό, τόσο μακρὰν εὐρισκόμενους, χρησιμοποίησε τὸ χαρτὶ τῶν Κουτσόβλαχων, ἰδιαίτερα κατὰ τὴν διάρκεια τοῦ Μακεδονικοῦ Ἀγῶνος καὶ μετέπειτα, συνεργαζόμενη καὶ βοηθώντας τὴν Βουλγαρικὴ προπαγάνδα, ὥστε νὰ τὸ παζαρεύσει μὲ τὴν Βουλγαρικὴ κυβέρνηση μὲ τὶς διεκδικήσεις της, πού εἶχε, ἐπὶ τῆς περιοχῆς τῆς Δοβρουτςᾶς, τὴν ὁποία διεκδικοῦσε ἀπὸ τὴν Βουλγαρία. 

Ἡ Ρουμανικὴ προπαγάνδα, ὅπως προανέφερα, διέθεσε τεράστια ποσὰ γιὰ νὰ ἐπιτύχει τὸν σκοπό της. Κὰτ΄ ἀρχὰς ἐπεστράτευσε, πληρώνοντάς τους ἁδρά, ξένους καὶ δικούς της ἐπιστήμονες, οἱ ὁποῖοι μὲ ἐργασίες καὶ δημοσιεύσεις στὸν Εὐρωπαϊκὸ καὶ Ρουμανικὸ τύπο, προσπάθησαν νὰ πείσουν τὴν ἀκαδημαϊκὴ κοινότητα καὶ τὴν Εὐρωπαϊκὴ κοινὴ γνώμη, ὅτι οἱ βλαχόφωνοι πληθυσμοὶ τοῦ Ἑλλαδικοῦ χώρου δὲν εἶναι Ἕλληνες ἀλλὰ ἀποτελοῦν ἰδιαιτέρα ἐθνικὴ ὀντότητα, ἀδελφή τοῦ Ρουμανικοῦ λαοῦ. Ταυτοχρόνως μὲ πράκτορές της στὸν Ἑλλαδικὸ χῶρο, μὲ πρωτεργάτη τὸν ἐξωμότη, πρώην ἑλληνοδιδάσκαλο Ἀπόστολο Μαργαρίτη ἀπὸ τὸ χωριὸ Ἀβδέλλα, προσπάθησαν νὰ παρασύρουν στὸν Ρουμανισμὸ τὸν βλαχόφωνο πληθυσμό. Γιὰ τὸν σκοπὸ αὐτὸ χρησιμοποίησε τὰ ἴδια μέσα, πού χρησιμοποίησε καὶ ἡ Βουλγαρικὴ προπαγάνδα κατὰ τὴν πρώτη φάση τοῦ Μακεδονικοῦ Ἀγῶνος. Διέθεσε τεράστια χρηματικὰ ποσὰ γιὰ νὰ ἐξαγοράσει συνειδήσεις, νὰ ἱδρύσει Ρουμανικὰ σχολεῖα καὶ νὰ δώσει ὑποτροφίες σὲ πτωχὰ βλαχόφωνα παιδιὰ νὰ σπουδάσουν στὴν Ρουμανία. Ταυτοχρόνως ἐνίσχυε οἰκονομικὰ καὶ τὶς οἰκογένειες τῶν παιδιῶν, πού φοιτοῦσαν στὰ Ρουμανικὰ σχολεῖα. Μὲ τὸν τρόπο αὐτὸ κατόρθωσε νὰ ἀποσπάσει ἀρκετοὺς βλαχόφωνους στὸν Ρουμανισμό, κυρίως ἀπὸ τοὺς πιὸ ἐνδεεῖς, καὶ τοὺς νεαρούς, πού τελείωναν τὶς σπουδές τους στὴν Ρουμανία καὶ τοὺς ἔστελνε πίσω νὰ κηρύξουν τὸν Ρουμανισμό. Πὰρ΄ ὅλες ὅμως τὶς προσπάθειές της καὶ τὸν πακτωλὸ τῶν χρημάτων, πού διέθεσε, ἡ ἀνταπόκρισις τοῦ βλαχόφωνου πληθυσμοῦ ἦταν πολὺ μικρότερη τῶν προσδοκιῶν της. Οἱ πλεῖστοι ἀντέδρασαν δυναμικὰ στὶς ἐνέργειες τῆς Ρουμανικῆς προπαγάνδας, ἀπεμόνωσαν τοὺς ἐξωμότες συμπατιωτές τους, ὅλοι δὲ οἱ προύχοντες καὶ οἱ προεστοὶ τῶν βλάχικων κοινοτήτων παρέμειναν πιστοὶ στὶς ἑλληνικές τους παραδόσεις, ὡς ἀκραιφνεῖς Ἕλληνες, πού ἦσαν. Τὰ σχολεῖα, πού ἵδρυσε ἡ προπαγάνδα, ἐνῶ στὰ χαρτιὰ φαίνονταν πολλὰ καὶ μὲ πολλοὺς μαθητᾶς στὴν παραγματικότητα εἶχαν ἐλαχίστους μαθητᾶς ἐν σχέσει μὲ τὸν βλαχόφωνο πληθυσμό, γιατί οἱ περισσότεροι προτιμοῦσαν καὶ ἔστελναν τὰ παιδιά τους στὰ Ἑλληνικὰ σχολεῖα, τὰ ὁποῖα κατὰ τὴν διάρκεια τῆς Τουρκοκρατίας συντηροῦνταν ὡς ἐπὶ τὸ πλεῖστον ἀπὸ τοὺς βλαχόφωνους Ἕλληνες. Ἡ προσπάθεια ἐπίσης τῆς Ρουμανικῆς προπαγάνδας καὶ τοῦ ἐπισήμου Ρουμανικοῦ κράτους νὰ ἀποσπάσει ἀπὸ τὶς Ἑλληνικὲς κοινότητες ἐκκλησίες, στὶς ὁποῖες νὰ γίνονται οἱ ἱεροτελεστίες στὴν Ρουμανικὴ γλῶσσα ἀπέτυχαν, κατόπιν τῆς σθεναρᾶς ἀντιδράσεως τοῦ Πατριαρχείου καὶ τῶν ἴδιων τῶν βλαχοφώνων Ἑλλήνων.

Τὶς ἐνέργειες τῆς Ρουμανικῆς προπαγάνδας οἱ μὲν Τοῦρκοι τὶς ὑπέθαλπαν, πιστοὶ στὸ δόγμα ¨ διαίρει καὶ βασίλευε ¨, ἀλλὰ καὶ διότι πολλοὶ ἀπὸ τοὺς ὑψηλὰ ἱστάμενους τῆς Τουρκικῆς κυβερνήσεως ἐδωροδοκοῦντο ἀπὸ τὴν Ρουμανία, ἀπὸ τὶς ξένες δὲ χῶρες τοὺς βοηθοῦσαν οἱ Αὐστριακοί, οἱ Ἰταλοὶ καὶ τὸ Βατικανό, γιὰ ἴδιους σκοποὺς ὁ καθένας, ὅλοι δὲ μαζὶ γιὰ νὰ ἀποδυναμώσουν τὸ Ἑλληνικὸ στοιχεῖο, τὸ ὁποῖο κυριαρχοῦσε στὸν χῶρο τῆς Νοτιοανατολικῆς Εὐρώπης, οἱ πιὸ δυναμικοὶ δὲ Ἕλληνες τοῦ βορειοελλαδικοῦ χώρου, προτοῦ νὰ ἔλθουν οἱ ἀδελφοί μας ἀπὸ τὸν Πόντο καὶ τὴν Μικρὰ Ἀσία, ἦταν οἱ βλαχόφωνοι Ἕλληνες. 

Ὅσον ἀφόρα τὴν διαστρέβλωση τῆς ἀληθείας ὡς πρὸς τὴν καταγωγὴ καὶ τὴν ἐθνικότητα τῶν Βλάχων, ἡ Ρουμανικὴ κυβέρνησις καὶ προπαγάνδα ἵδρυσε ¨ Ἰνστιτοῦτο Ρουμανικῶν Σπουδῶν ¨, καὶ μὲ Ρουμάνους καὶ μερικοὺς ξένους ἀργυρώνυτους ¨ ἐπιστήμονες ¨ προσπάθησε μὲ διάφορες διατριβές, ἔκδοση βιβλίων καὶ δημοσιεύματα στὶς Ρουμανικὲς καὶ ξένες ἐφημερίδες, νὰ ἀποδείξει ὅτι οἱ Βλάχοι δὲν εἶναι Ἕλληνες γιατί ὁμιλοῦν τὸ λατινογενὲς ἰδίωμα. Πρέπει νὰ τονίσουμε τὸ γεγονός, ὅτι ὅλοι οἱ βλαχόφωνοί τοῦ Ἑλλαδικοῦ χώρου ἦταν καὶ εἶναι δίγλωσσοι, ὁμιλοῦν δηλαδὴ καὶ τὴν ἑλληνικὴ γλῶσσα ἄριστα, γράφουν μόνον στὴν Ἑλληνική, καθόσον δὲν ὑπάρχει γραπτὴ Κουτσοβλαχικὴ ἤ Ἀρωμουνικὴ γλῶσσα, μὲ ἐξαίρεση ὁρισμένες μόνον ἐλάχιστες γυναῖκες στὰ χρόνια της Τουρκοκρατίας, οἱ ὁποῖες δὲν ἤξεραν Ἑλληνικά. Γιὰ τὸν σκοπὸ αὐτὸ διετύπωσαν διάφορες θεωρίες περὶ τῆς καταγωγῆς καὶ προελεύσεως τῶν Βλάχων στὸν Ἑλλαδικὸ χῶρο.

Μέχρι πρὸ ἐτῶν, ἐπικρατοῦσα ἰδέα στὸν ἐπιστημονικὸ κόσμο ἦταν, ὅτι μιὰ γλῶσσα δεσπόζουσα, ἀνωτέρου πολιτισμοῦ, ὅπως ἦταν ἡ Ἑλληνική, δὲν ὑποχώρει σὲ μιὰ κατωτέρα ὅπως ἡ Λατινική. Ἄρα οἱ πληθυσμοί, ποῦ υἱοθέτησαν καὶ τὸ λατινογενὲς ἰδίωμα καὶ ἐκλατινίσθηκαν δὲν μποροῦσαν νὰ εἶναι Ἕλληνες. 

Διετυπώθησαν λοιπὸν διάφορες θεωρίες περὶ τῆς καταγωγῆς τῶν Βλάχων, οἱ ὁποῖες ἦσαν : 

α) Ἐποικισμὸς τῆς περιοχῆς ἀπὸ Ρωμαίους τῆς Ἰταλικῆς χερσονήσου. 

β) Κάθοδος Δάκων καὶ Γετῶν ἀπὸ τὶς Παραδουνάβιες περιοχὲς στὴν περιοχὴ τῆς ὁροσειρᾶς τῆς Πίνδου.

γ) Οἱ Βλάχοι εἶναι ἀπόγονοι Ἰλλυρικῶν φύλων, καὶ τέλος,

δ) Οἱ Βλάχοι προέρχονται ἀπὸ Θρακικὰ φύλα.

Ἡ πρώτη θεωρία, περὶ ἀποικισμοῦ ἀπὸ Ἰταλιῶτες Ρωμαίους, τελείως ἀνεδαφική, κατέρευσε γρήγορα χωρὶς μεγάλη προσπάθεια ἀντικρούσεώς της. Πουθενὰ στὴν Ἱστορία δὲν ἀναφέρεται μαζικὸς ἀποικισμὸς ἀπὸ κατοίκους τῆς Ἰταλικῆς χερσονήσου σὲ κατακτημένες ἀπὸ Ρωμαίους χῶρες. Μάλιστα ἀπὸ τὰ χρόνια ἀκόμη τῆς Δημοκρατίας, πρὸ τοῦ Αὐγούστου, ἀπαγορεύονταν καὶ αὐτὴ ἀκόμη ἡ ὑπηρεσία Ἰταλιωτῶν στὶς Λεγεῶνες, ποῦ εἶχαν τὴν ἕδρα τους ἐκτὸς Ἰταλίας, πλὴν τῶν ἀνωτάτων ἀξιωματικῶν, γιὰ νὰ μὴ ἀποψιλωθεῖ ἀπὸ τὸν γηγενῆ πληθυσμό της ἡ Ἰταλικὴ χερσόνησος. Στὶς Ρωμαϊκὲς λεγεῶνες τῶν ἐπαρχιῶν κατατάσονταν γηγενεῖς τῶν περιοχῶν αὐτῶν, ὅπως Σύροι στὴν Συρία, Μακεδόνες, Ἰλλυριοὶ καὶ Θράκες στὴν Χερσόνησο τοῦ Αἵμου, Γαλάτες στὴν Γαλατία, Ἰβηρες στὴν Ἰβηρικὴ χερσόνησο κ.ο.κ.

Καὶ ἡ δεύτερη θεωρία, περὶ καθόδου Δάκων καὶ Γετῶν στὴν περιοχὴ τῆς ὀροσειρᾶς τῆς Πίνδου, κατέρευσε καὶ αὐτή, καὶ μάλιστα καὶ οἱ ἴδιοι οἱ Ρουμάνοι ἐπιστήμονες, ἐκτὸς ὁρισμένων πολιτικοποιημένων, ἀναγνωρίζουν πλέον ὅτι δὲν ἀναφέρεται πουθενὰ στὴν Ἱστορία μετανάστευσις ἤ κάθοδος κατόπιν πιέσεων ἄλλων λαῶν, Δάκων καὶ Γετῶν στὸν προαναφερθέντα χῶρο. Ἀλλὰ καὶ ἐκ τῶν πραγμάτων ἦταν εὐάλωτος ἡ θεωρία αὐτή, γιατί ποιὸς λαὸς θὰ μετανάστευε ἀπὸ μιὰ εὔφορη πεδινὴ περιοχὴ καὶ θὰ ἐγκαθίστατο σὲ ἄγονη ὀρεινὴ περιοχὴ καὶ ὄχι σὲ πεδινὰ μέρη. Ἐπίσης ἡ γλωσσολογία καὶ οἱ λατινόφωνες ἐπιγραφές, πού βρέθηκαν στὸν Ἑλλαδικὸ χῶρο, ἀποδεικνύουν ὅτι ὁ ἐκλατινισμὸς τῶν Μακεδόνων καὶ λοιπῶν Ἑλλήνων εἶχε ἐπέλθει πολὺ προτοῦ καταληφθεῖ ἡ Δακία ἀπὸ τὸν αὐτοκράτορα Τραϊανό. Ἐπίσης ἡ ἀγροτικὴ ὁρολογία τῆς Ἀρωμουνικῆς διαφέρει τῆς Ρουμανικῆς, ὅπως καὶ τὰ ἤθη καὶ ἔθιμα τῶν βλαχοφώνων Ἑλλήνων ἀπὸ ἐκεῖνα τῶν Ρουμάνων. 

Ἡ τρίτη καὶ τετάρτη θεωρίες σκοπὸν εἶχαν νὰ ἀποδείξουν, ὅτι οἱ πληθυσμοὶ τοῦ εὐρύτερου Μακεδονικοῦ γεωγραφικοῦ χώρου, πρὸ τῆς κατακτήσεώς τους ἀπὸ τοὺς Ρωμαίους δὲν ἦταν Ἕλληνες ἀλλὰ ἦταν Ἰλλυριοὶ ἤ Θράκες. Σκοπὸς ὅλων τῶν ξένων προπαγανδῶν, καὶ παλαιότερα ἀλλὰ καὶ τώρα, εἶναι νὰ ἀμφισβητήσουν τὴν ἑλληνικότητα τῶν πληθυσμῶν, πού προσπαθοῦν νὰ παρασύρουν στὰ δίκτυά τους. Ἔτσι κὰτ΄ ἀρχὰς ἀνέπτυξαν τὴν θεωρία τοῦ Πανιλλυρισμοῦ καὶ ἀργότερα τὴν θεωρία τοῦ Πανθρακισμοῦ προσπαθῶντας νὰ ἀποδείξουν τὴν μὴ ἑλληνικότητα τῶν κατοίκων τῆς χερσονήσου τοῦ Αἵμου. Ὁ Πανιλλυρισμὸς γρήγορα ἐγκαταλήφθηκε γιατί δὲν βρέθηκε κανένα στοιχεῖο γραπτό, σὲ ἐπιγραφές, μνημεῖα ἤ ἀρχαιολογικὰ εὐρήματα, πού νὰ ἀποδεικνύει Ἰλλυρικὸ πολιτισμό, ἀλλὰ καὶ ἡ ἱστορία διδάσκει ὅτι οἱ Ἰλλυριοὶ ἀφομοιώθηκαν εἴτε ἐκλατινισθέντες τελείως, εἴτε ἐκσλαβισθέντες ἀργότερα καὶ ἔπαψαν νὰ ὑπάρχουν ὡς φυλή. Ἐξ ἀλλοῦ οἱ Ἰλλυριοὶ δὲν ἔπαιξαν ποτὲ σημαντικὸ ρόλο στὴν ἱστορία τῆς περιοχῆς. 

Τὰ τελευταία χρόνια, ἀπὸ τὴν δεκαετία τοῦ 1950 ἀναπτύσεται μιὰ νέα ἐπιστήμη ἡ Θρακολογία ἀπὸ τοὺς Ρουμάνους, Βουλγάρους κ.λ.π. Μελετᾶ τὴν ὑπάρξη θρακικῶν γλωσσικῶν ἰχνῶν στὴν περιοχὴ καὶ παράλληλα διεγείρει τὸ ἐπιστημονικὸ ἐνδιαφέρον γιὰ τὴν ἱστορία ( πολιτική, οἰκονομική, πολεμικὴ ), τὶς τέχνες τὰ γράμματα καὶ γενικὰ τὸν πολιτισμὸ τῶν Θρακῶν.

Ἡ μετὰ τὸν Βʹ Παγκόσμιο Πόλεμο Ρουμανικὴ προπαγάνδα, ἐπικουρούμενη καὶ ἀπὸ τὰ ἀλλὰ κομμουνιστικὰ τότε καθεστῶτα τῆς Ἀνατολικῆς Εὐρώπης, χρησιμοποίησε ὡς ἕνα ἀπὸ τὰ ὀργανά της καὶ τὴν Θρακολογία. Ἐκδίδει διάφορα περιοδικὰ στὰ ὁποῖα ὑποστηρίζει τὸν Πανθρακισμό, σὲ διάφορα συνέδρια θρακολογίας ὑποστηρίζει τὸ ἴδιο, καὶ ἀποστέλλει καὶ στὴν Ἑλλάδα διάφορα προπαγανδιστικὰ φυλάδια. Σκοπὸς της εἶναι νὰ ἀποδείξει ὅτι οἱ Ἀρωμουνοι - Βλάχοι εἶναι θρακικῆς καταγωγῆς. Ἡ δράσις τους ἐκτείνεται κυρίως στὸ ἐξωτερικὸ γιὰ νὰ πείσουν τὴν διεθνῆ κοινὴ γνώμη, ὅτι οἱ Βλάχοι εἶναι ἐκρωμαϊσμένοι Θράκες. Σ΄ ἕνα περιοδικό, πού ἐκδίδουν, τὸ ¨ Noi Tracii ¨, καλλιεργοῦν συστηματικὰ τὴνθρακοποίηση τῆς προρωμαϊκῆς Μακεδονίας. Ἕνας ἀπὸ τοὺς ἀρθρογράφους του, ὁ N. Βαϊντομὶρ σὲ ἄρθρο μὲ τὸν τίτλο ¨ Ἡ θρακικὴ καταγωγὴ τῶν πρὸ τῶν Ρωμαίων Μακεδόνων ¨ ὑποστηρίζει ἐπιστημονικοφανῶς τὴν θρακικὴ καταγωγὴ αὐτῶν, καὶ προσπάθει νὰ ἀποδείξει ὅτι οἱ Μακεδόνες δὲν ἦσαν Ἕλληνες, ἀφοῦ οἱ τελευταῖοι ἐξετείνονταν μόνον μέχρι τοῦ Ὀλύμπου. Ἄλλοι ὁμοϊδεάτες τοῦ Βαϊντομίρ, διακηρύττουν τὴν ὕπαρξη καὶ παρουσία ἐκλατινισμένων Θρακῶν καὶ στὴν Θεσσαλία. Σ΄ ἕνα δημοσίευμα, πού ἐκδόθηκε στὸ Παρίσι καὶ ὑποβλήθηκε μὲ ὑπόμνημα στὴν Διάσκεψη τῆς Μαδρίτης γιὰ ἀναγνώριση τῶν δικαιωμάτων τῆς Ἀρωμουνικῆς Μειονότητος, ἰσχυρίζονται σὲ τρίτο πρόσωπο, ὅτι ἀρχικὰ οἱ Ἕλληνες κατοικοῦσαν τὰ νησιὰ καὶ τὶς ἀκτές. Τὴν ἐνδοχώρα τῆς Ἑλληνικῆς χερσονήσου κατοικοῦσαν οἱ Βλάχοι: Οἱ ἐκρωμαϊσμένοι Θράκες..... Ἕνας ἄλλος, ὁ Papu MICIU ψευδώνυμό του Demostene Nacu ( ἀπὸ τὴν Ἐδεσσα ; ) προσπάθει νὰ πείσει τοὺς Ἀρωμούνους ὅτι στὴν Νοτιοανατολικὴ Εὐρώπη ἀπὸ τὰ Καρπάθια μέχρι τὴν Ἀδριατικὴ καὶ τὸν Ὄλυμπο κατοικοῦσε, πρὸ τῆς Ρωμαϊκῆς κατακτήσεως, ἕνας μεγάλος λαός, οἱ Θράκες, οἱ ὁποῖοι πρὸς τὴν Ἀδριατικὴ ὀνομάζονταν Ἰλλυριοὶ ἀλλὰ ἀποτελοῦσαν μιὰ φυλὴ καὶ φαίνεται ὅτι ὁμιλοῦσαν καὶ τὴν ἴδια γλώσσα. Σ΄ ἕνα δημοσίευμά του, τὸ 1981, ἱστορεῖ πὼς οἱ Θράκες ὑποδουλώθηκαν στοὺς Ρωμαίους μὲ συνέπεια νὰ χάσουν τὸ ἐθνικό τους ὄνομα καὶ τὴ μητρική τους γλώσσα καὶ νὰ δεχθοῦν τὸ ἐθνικὸ καὶ τὴ γλώσσα τῶν κατακτητῶν. Ἔτσι τώρα οἱ Θράκες ὀνομάζονται Armani καὶ μετὰ τὴν ἐκλατίνισή τους χρησιμοποιοῦν τὴν Ἀρωμουνική. Προσθέτει ὅμως ἀμέσως ὅτι οἱ Ρωμαῖοι εἶχαν ὑποδουλώσει καὶ τοὺς Ἕλληνες ἀλλὰ δὲν μπόρεσαν νὰ τοὺς ἐκλατινίσουν. Ἡ προσθήκη αὐτὴ ἦταν ἀπαραίτητη, ὥστε νὰ ἀποκλεισθεῖ τὸ ἐνδεχόμενο ἐκλατινίσεως Ἑλλήνων, ὀπότε οἱ ἐκλατινισθέντες Ἕλληνες θὰ ἐπιβίωναν φυσιολογικὰ ὡς Armani, Βλάχοι - Ἀρωμοῦνοι. Ἐπίκουρός τοῦ Papu MICIU ἔρχεται τὸ 1982 ὁ V. Tega o ὁποῖος γράφει : ¨ Συμμεριζόμαστε ἐξ ὁλοκλήρου τὴν ἄποψη τοῦ Σαράντη καὶ τοῦ Πουλιανοῦ, κατὰ τὴν ὁποία οἱ Ἀρωμοῦνοι εἶναι αὐτόχθονες στὶς περιοχὲς πού κατοικοῦν, ἀλλὰ πρέπει νὰ ὑπογραμμισθεῖ ὅτι τὸ ἐθνικὸ στοιχεῖο πού βρῆκαν οἱ Ρωμαῖοι κατὰ τὴν ἀφιξή τους στὴν Μακεδονία δὲν ἦταν ἑλληνικὸ ἀλλὰ θρακικὸ ¨. 

Τὸ Ἑλληνικὸ κράτος, ὅπως πάντα, ἦταν ἀνέτοιμο νὰ ἀντικρούσει τὶς θεωρίες τῆς Θρακολογίας καὶ τοῦ Πανθρακισμοῦ, εἴτε ἀπὸ ἀδιαφορία εἴτε ἀπὸ ἔλλειψη ὀργανωμένου κέντρου Ρωμανολογίας καὶ μελέτης τῆς ἱστορίας, τῆς Ἀρωμουνικῆς γλώσσας καὶ τῶν λοιπῶν στοιχείων τῶν βλαχόφωνων Ἑλλήνων. Ξένοι ἐρευνηταὶ καὶ ἐπιστήμονες καὶ ἀπὸ τοὺς δικούς μας ὁρισμένοι, μετρούμενοι στὰ δάκτυλα τῆς μίας χειρός, ὅπως ὁ ἀείμνηστος Εὐάγγελος Ἀβέρωφ - Τοσίτσας, ὁ Θ.Κ. Σαράντης καὶ κυρίως ὁ διαπρεπὴς Ρωμανολόγος - Βαλκανιολόγος Ἀχιλλεὺς Λαζάρου, τ. καθηγητὴς τοῦ Πανεπιστημίου τῆς Σορβόνης, ἀπὸ τὰ συγγράμματα τοῦ ὁποίου ἀρύτομαι τὰ περισσότερα στοιχεῖα πού παραθέτω, καὶ μερικοὶ ἄλλοι, ἀσχολήθηκαν μὲ τὸ ζήτημα τῶν Ἀρωμούνων - Βλάχων. 

Ἀπὸ τοὺς ξένους, ὁ C. Poghirc καθηγητὴς τῆς γλωσσολογίας στὸ Πανεπιστήμιο τοῦ Βουκουρεστίου ἀντικρούει τὸν Πανθρακισμὸ καὶ λέγει ὅτι τὸ ἐθνικὸ ὄνομα Θράκες ἀνῆκε σὲ μιὰ φυλή, γειτονικὴ τῶν Ἑλλήνων, χάρη στοὺς ὁποίους διαδόθηκε ὡς γενικὸ ὄνομα γιὰ ὅλες τὶς φυλὲς τῆς βορειοανατολικῆς χερσονήσου, ἀλλὰ ποτὲ οἱ καταγόμενοι ἀπὸ τὶς περιοχὲς αὐτὲς δὲν αὐτοκαλοῦνται Θράκες. Στὶς περιοχὲς αὐτὲς βρέθηκαν ἐπιγραφὲς ἑλληνικὲς καὶ λατινικὲς ὄχι ὅμως θρακικές. Ἐπίσης ὁ Βούλγαρος ἀκαδημαϊκὸς Georgiev διαχωρίζει τὴν δακικὴ γλώσσα ἀπὸ τὴν θρακικὴ καὶ χαρακτηρίζει τὴν δακικὴ ὡς ἰδιαιτέρα γλώσσα. Ο C. Poghirc συντάσσεται μὲ τὸν Georgiev καὶ ἡ συμβολὴ του εἶναι μοναδικὴ καὶ καίρια, διότι ἔχει ἀναγνωρίσει ἐπιστημονικὰ ὅτι οἱ κάτοικοι τῆς Μακεδονίας - στὴν εὐρύτερη γεωγραφικὴ ἔννοια τοῦ ὀροῦ - οἱ Μακεδόνες δὲν εἶναι Θράκες, ἡ δὲ γλῶσσα τῶν Μακεδόνων ἀποτελοῦσε διάλεκτο τῆς ἀρχαίας Ἑλληνικῆς. Τὴν ἄποψη αὐτὴ ἀσπάσθηκε καὶ ὁ Georgiev, ὁ ὁποῖος ἄλλοτε συσχέτιζε τὴν γλῶσσα τῶν ἀρχαίων Μακεδόνων μὲ τὴν Ἰλλυρική. Ἄρα εἶναι ἀτεκμηρίωτα ὅσα ἰσχυρίζονται οἱ D. Nacu, V. Tega καὶ Vaϊdomir. 

Τί εἶναι λοιπὸν οἱ Ἀρωμουνοι - Βλάχοι;

Κὰτ΄ ἀρχὰς εἶναι σήμερα παραδεκτὸ ἀπ΄ ὅλους τούς ἐπιστήμονες ὅτι οἱ Ἀρωμοῦνοι - Βλάχοι εἶναι αὐτόχθονες στὰ ἐδάφη, ὄπου σήμερα ζοῦν. Αὐτὸ ἀποδεικνύεται ὄχι μόνο ἀπὸ τὴν ἱστορία , τὶς ἐπιγραφές, τὴν ἀρχαιολογικὴ σκαπάνη κ.λ.π. καθὠς καὶ ἀπὸ τὴν κατάρευση τῆς θεωρίας περὶ καθόδου Δάκων, ἀλλὰ καὶ ἀπὸ τὶς ἀνθρωπολογικὲς μελέτες, πού ἔκαμε στὴν περιοχὴ τῆς χερσονήσου τοῦ Αἵμου ὁ διαπρεπὴς ἀνθρωπολόγος Ἄρης Πουλιανός, τὰ συμπεράσματα τοῦ ὁποίου δὲν ἀμφισβήτησε κανεὶς τῶν ἀνθρωπολόγων. Ἐξ ἀλλοῦ τὴν ἐντοπιότητα τους τὴν παραδέχθηκαν καὶ τὴν ὑποστήριξαν καὶ διαπρεπεῖς Ρουμάνοι καὶ ἄλλοι ἐπιστήμονες ὅπως οἱ A.D. Xenopol, T. Papahagi,V. Parvan, D. Popovic, κ. α. καθὼς καὶ ὁ ἄλλοτε ὑπέρμαχος τῆς θεωρίας περὶ δακικης καταγωγῆς τῶν Βλάχων - Ἀρωμούνων, ὁ πολὺς Th. Capidan, Ρουμάνος ἀκαδημαϊκός. Δεδομένου ὅτι οἱ κάτοικοι τῆς Ἠπείρου, Μακεδονίας καὶ Θεσσαλίας εἶναι αὐτόχθονες καὶ ἀποδείχθηκε ὅτι εἶναι Ἕλληνες καὶ ὄχι Ἰλλυριοὶ ἤ Θράκες, συνάγεται τὸ συμπέρασμα ὅτι καὶ οἱ Ἀρωμοῦνοι - Βλάχοι εἶναι ἀκραιφνεῖς Ἕλληνες, οἱ ὀποῖοι ὅμως ἕνεκα τῆς μακραίωνης ρωμαϊκῆς παρουσίας καὶ κυριαρχίας, ἄνω τῶν 800 ἐτῶν, ἔγιναν δίγλωσσοι ἤ καὶ ἀλλόγλωσσοι, λατινόφωνοι. 

Τὸ ἀξίωμα ὅτι δὲν ἦταν δυνατὸν νὰ ἐκλατινισθοῦν ἑλληνικοὶ πληθυσμοὶ γιατί ἡ ἑλληνικὴ γλῶσσα δὲν μποροῦσε νὰ ὑποχωρήσει ἔναντι τῆς ὑποδεεστέρας λατινικῆς, δὲν εὐσταθεῖ σήμερα. Ἰδιαίτερα οἱ ἑλληνικοὶ ἐπιστημονικοὶ κύκλοι δὲν ἐννοοῦσαν νίκη τῆς λατινικῆς ἐπὶ τῆς ἑλληνικῆς ἐπικαλούμενοι τοὺς περίφημους στίχους τοῦ Ὀρατίου :

¨ Graecia capta ferum victore cepit,

et artis intulit a gresti Latio.... 

παραγνωρίζοντας τὸ γεγονός, ὅτι ὁ Ὀράτιος ἀναφερότανε σὲ μιὰ συγκεκριμένη ἐποχὴ καὶ ὅτι μπορεῖ νὰ κατέκτησαν οἱ Ἕλληνες πνευματικά τούς Ρωμαίους, οἱ ἴδιοι ὅμως μεταμορφώθηκαν σὲ Ρωμαίους, πού ἐπιβιώνουν ὡς Ρωμιοί, ὁ δὲ Ἑλληνισμὸς ὡς Ρωμανία μέχρι τὸν ἀπομακρυσμένο Πόντο ἤ ὡς Ρωμιοσύνη μέχρι τὴν Κύπρο. Ἐπίσης παραγνωρίζουν τὸ γεγονὸς τῆς ὑποχώρησης τῆς Ἑλληνικῆς κατὰ τὴν συνύπαρξη μὲ ἄλλες γλῶσσες, φορεῖς σαφῶς κατωτέρου πολιτισμοῦ ἀπὸ τὸν ἑλληνικὸ καὶ τὸν ρωμαϊκό, ὅπως ὑπήρξαν ἡ σλαβική, ἡ τουρκική, ἡ ἀραβικὴ καὶ ἡ ἀλβανική. 

Πρῶτος ὁ ὁποῖος παραδέχεται ἐκλατίνιση Ἑλλήνων ἦταν ὁ ἀείμνηστος ἀκαδημαϊκὸς Ἀντώνιος Κεραμόπουλος στὸ βιβλίο του ¨ Τί εἶναι οἱ Κουτσόβλαχοι ¨. Ο F. E. Peters μὲ τὸ βιβλίο του ¨ The Harvest of Hellenism ...¨ Λονδίνο, 1972 , ὑπερφαλαγγίζει τὸν Κεραμόπουλο καὶ χαρακτηρίζει τὸν Ἑλληνισμὸ σὰν Ἑλληνικὸ ( Greek Hellenism ) καὶ Λατινικὸ ( Latin Hellenism ), οἱ ὁποῖοι προέκυψαν ὑπὸ τὴν πολιτικὴν κυριαρχίαν τῆς οἰκουμενικῆς Ρωμαϊκῆς Αὐτοκρατορίας. Ὁ Κεραμόπουλος ἀναπτύσσει τὴν θεωρία ὅτι οἱ Ἀρωμουνοι - Βλάχοι εἶναι ἀπόγονοι τῶν Μακεδόνων λεγεωναρίων, οἱ ὁποῖοι ἀφοῦ ὑπηρετοῦσαν στοὺς ρωμαϊκοὺς Λεγεώνας ἐπὶ μία εἰκοσαετία ( τόση ἦταν ἡ ὑποχρέωση πού ἀνελάμβαναν ) μετέφεραν καὶ διατηροῦσαν τὸ γλωσσικὸ ἰδίωμα τῆς δημώδους λατινικῆς γλώσσας τῆς Ἀνατολῆς, τὸ ὁποῖο χρησιμοποιοῦσαν στὰ στρατόπεδα, καὶ κατὰ τὴν ἐπανεγκατάστασή τους στὴν πατρίδα τους, ὄπου ἐχρησιμοποιοῦνταν ἀπὸ τὴν Ρωμαϊκὴ Διοίκηση ὡς ὀροφύλακες, γιὰ τὴν ἐλεύθερη χρήση τῆς Ἐγνατίας, τὴν συντήρηση καὶ ἐκμετάλευση τῶν μεταφορικῶν μέσων, τῶν σταθμῶν, τῶν κέντρων συναλλαγῶν, τῶν πανδοχείων, τῆς ταχυδρομικῆς ὑπηρεσίας κ.λ.π. Ἐκ παραλήλου, ἐπιδώθηκαν καὶ στὴν κτηνοτροφία καὶ ἀργότερα στὸ διαμετακομιστικὸ ἐμπόριο κ.λ.π. 

Ἐπειδὴ οἱ Ρωμαῖοι ἀδυνατοῦσαν νὰ ἀναχαιτίσουν τὶς ἐπιδρομὲς τῶν βορείων γειτόνων τῆς Μακεδονίας, οἱ δὲ Μακεδόνες εἶχαν ὄφελος ἀπὸ τὴν κοινὴ ἀντιμετώπιση τοῦ κινδύνου ἤ τὴν πρόληψη ζημιῶν, ἡ στρατολόγηση στὴν Μακεδονία ἔλαβε μεγάλες διαστάσεις. Ἡ 5η Μακεδονικὴ λεγεὼν ἀριθμοῦσε 16.000 Μακεδόνες, μικρότερο δὲ ἀριθμὸ ἡ 6η τῶν Αἰτωλῶν καὶ Ἀκαρνάνων καὶ ἡ 7η τῶν Ἠπειρωτῶν.

Ἡ γνώμη τοῦ Κεραμόπουλου ἐξηγεῖ τὴν ἐκλατίνιση μέρους μόνον τοῦ ἑλληνικοῦ πληθυσμοῦ. Σὲ οἱονδήποτε σημεῖο τῆς Ρωμαϊκῆς αὐτοκρατορίας κι ἂν ζοῦσαν οἱ Ἕλληνες δὲν ἀπέφυγαν τὴν ἐκλατίνιση. Οἱ Ρωμαῖοι ἀγωνίσθηκαν νὰ ἀποσπάσουν τὴν ἐμπιστοσύνη τῶν Ἑλλήνων. Τοὺς παραχώρησαν προνόμια, ἐλάττωσαν τὴν φορολογία, πρώτους σʹ αὐτοὺς ἔδωσαν τὴν ἰδιότητα τοῦ Ρωμαίου πολίτου καὶ τοὺς χρησιμοποίησαν στὴν διοίκηση τῶν κατακτημένων λαῶν. Σ΄ ὅλη τὴν Ἀνατολὴ τὴν διοίκηση ἐξασκοῦσαν Ἕλληνες ἐκλατινισθέντες, οἱ ὁποῖοι ὁμιλοῦσαν καὶ τὴν λατινικὴ γλῶσσα ἡ ὁποία ἦταν ἡ ἐπίσημη ὑποχρεωτικὴ γλῶσσα τῆς Διοικήσεως. Ἕλληνες ἀνέβηκαν στὰ ὕπατα ἀξιώματα τῆς Ρωμαϊκῆς διοικήσεως καὶ ἀναφέρονται Ἕλληνες συγκλητικοὶ καὶ Ὕπατοι. Ἀλλὰ καὶ κάτοικοι τῶν ἀστικῶν κέντρων ἐκλατινίσθηκαν, ἔμποροι καὶ λοιποὶ συναλλασσόμενοι μὲ τὴν Ρωμαϊκὴ Διοίκηση. Ἄρα μεγάλος ἀριθμὸς ἐκ τοῦ ἑλληνικοῦ πληθυσμοῦ τῆς χερσονήσου τοῦ Αἵμου ἐκλατινίσθηκε καὶ ἔγινε λατινόφωνος ἤ δίγλωσσος. Ἀπόγονοι λοιπὸν αὐτῶν τῶν ἐκλατινισθέντων Ἑλλήνων εἶναι οἱ σημερινοὶ Ἀρωμῦνοι - Βλάχοι. 

Τὸ κυριότερο ὅμως στοιχεῖο τῆς ἑλληνικότητος τῶν Ἀρωμούνων - Βλάχων εἶναι ἡ ἴδια ἡ συνείδησις αὐτῶν τῶν ἰδίων. Ἡ συνείδησις τους ὑπῆρξε πάντοτε καὶ εἶναι Ἑλληνική. Ὑπῆρξαν ἀπὸ τοὺς πρώτους ἀγωνιστὲς τῆς ἀπελευθερώσεως τοῦ γένους, οἱ πλεῖστοι δὲ ἀρματωλοὶ καὶ κλέφτες, γιὰ νὰ μὴ ποῦμε ὅλοι, ἦταν Βλάχοι τῶν περιοχῶν τῶν Ἀγράφων, τῆς Πίνδου καὶ τοῦ Ὀλύμπου ὅπως οἱ Ζιακαῖοι, οἱ Λαζαῖοι, ὁ Βλαχάβας, ὁ Πρίφτης κ. α. Πρωτοστάτησαν στὴν ἐξέγερση μὲ πρωτομάρτυρα τὸν Ρήγα Φεραῖο, τὸν Γεωργάκη Ὀλύμπιο καὶ τοὺς περισσότερους, ἂν ὄχι ὅλους τοῦς Ἱερολοχίτες. Ἐπιδώθηκαν στὴν ἐπιστήμη καὶ ἀνέδειξαν πνευματικοὺς ἄνδρες ὅπως ὁ Κρυστάλλης, ὁ Ζαλοκώστας, ὁ Βαλαωρίτης κ. α., πολιτικοὺς ὅπως ὁ Ι. Κωλέττης ὁ Σπ. Λάμπρου, ὁ Σβῶλος κ. α. Ἵδρυσαν ἑλληνικὰ σχολεῖα σʹ ὅλη τὴν τουρκοκρατούμενη Εὐρώπη καὶ τὰ συντηροῦσαν μὲ κληροδοτήματα. Ἐμπορευόμενοι στὶς Εὐρωπαϊκὲς πόλεις δὲν διεκρίνοντο τῶν ἑλληνοφώνων, καὶ στὴ ἴδια τὴν Ρουμανία ἀποτελοῦσαν μέλη τῶν ἑλληνικῶν κοινοτήτων ἀποφεύγοντες τοὺς Ρουμάνους. 

Ἀναδείχθηκαν οἱ μεγαλύτεροι εὐεργέτες τοῦ Ἔθνους. Ὁ Δωρόθεος Σχολάριος, ὁ Σίνας, ὁ Στουρνάρης, ὁ Τοσίτσας, ὁ Ἀβέρωφ, οἱ Ἀφοὶ Ζάππα, οἱ Ἀφοὶ Ριζάρη, ὁ Μπάγκας, ὁ Ἀρσάκης καὶ τόσοι ἄλλοι ἦταν ὅλοι τους Ἀρωμοῦνοι - Βλάχοι. Τί ἄλλην μαρτυρίαν θέλουμε, ὅπως εἶπε ὁ Ἀρχιερεύς, περὶ τῆς ἑλληνικότητος τῶν Βλάχων; 

Οἱ Ἀρωμοῦνοι - Βλάχοι εἶναι οἱ πλέον ἀκραιφνεῖς Ἕλληνες, οἱ ὁποῖοι μάλιστα λόγω τῆς διαβιώσεώς τους στοὺς ὀρεινοὺς ὄγκους καὶ τῆς ἀποφυγῆς ἐπιμειξιῶν, διατηροῦν ἀλώβητο τὴν ἑλληνικότητά τους. 

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

Ἀντώνιος Κεραμόπουλος, ¨ Τί εἶναι οἱ Κουτσόβλαχοι ¨. Ἀθῆναι 1939

Εὐάγγελος Ἀβέρωφ-Τοσίτσας, ¨ Ἡ Πολιτικὴ Πλευρὰ τοῦ Κουτσοβλαχικοῦ Ζητήματος ¨. Ἰδρ. Εὐαγ. Ἀβέρωφ-Τοσίτσα, Τρίκαλα 1992, 3η ἔκδοση.

Ἀχιλεὺς Λαζάρου, ¨ Βαλκάνια καὶ Βλάχοι ¨. Ἔκδ. Φιλολ. Συλλόγου Παρνασός. Ἀθῆναι 1993.

Τηλεμαχος Κατσουγιάννης, ¨ Περὶ τῶν βλάχων τῶν Ἑλληνικῶν Χωρῶν ¨. Ἐταιρία Μάκ. Σπουδῶν, Θεσσαλονίκη 1964.

Ἄρης Πουλιανός, ¨ Ἡ Προέλευση τῶν Ἑλλήνων ¨ 4η ἔκδοσις. ¨Δάφνη ¨ Χαλκιδικης 1988.

Δημοσιεύθηκε στὸ ¨ ΙΑΤΡΙΚΟ ΠΕΡΙΣΚΟΠΙΟ ¨ Τεῦχος 7, 1999. Σέλ: 45 -50

* Άρθρο του Αναστάση Κ. Πηχιών, εγγονού του Μακεδονομάχου Αναστ. Πηχιών και δωρητή του αρχοντικού Πηχιών, όπου στεγάζεται σήμερα το Μουσείο Μακεδονικού Αγώνα στην πόλη της Καστοριάς